Γιώργος Κοντογιώργης, Ελληνικό κοσμοσύστημα (εκδόσεις Σιδέρης, Αθήνα 2007) και Δημοκρατία ως Ελευθερία (Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2007)

Σχόλια θα αναρτηθούν σε εύθετο χρόνο.

Προς το παρόν σημειώνω ότι τα έργα των Κονδύλη, Γιανναρά και Κοντογιώργη συνθέτουν πλέον ένα στοχαστικό πλέγμα κλασικών προδιαγραφών και στην αιχμή των συζητήσεων των κοινωνικών επιστημών. Τα βιβλία του Κοντογιώργη, αναμφίβολα, δίνουν την σημαντικότερη ίσως περιγραφή και ερμηνεία ενός από τα σημαντικότερα ζητήματα της ιστορίας των ανθρώπων. Οι αφετηρίες, η διαδρομή και οι διαχρονικές επιρροές της ελληνικής πολιτικής σκέψης και πράξης είναι ένα ζήτημα βαθύτερων προεκτάσεων. Στην παρούσα φάση τα μελετώ και θα επανέλθω με σχόλια και αναλύσεις. Ήδη, τα πορίσματα του Κοντογιώργη για την δημοκρατία, την ελευθερία και τα κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι υπό το πρίσμα της εμπειρίας της κλασικής εποχής, αποτελούν πολύτιμες παραπομπές σε κείμενα που συγγράφω για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την εν γένει εξέλιξη του διεθνούς συστήματος.

 20.11.209. Οι θεωρήσεις του Γιώργου Κοντογιώργη.αποτέλεσαν, τελικά, μαζί με αυτές του Κονδύλη, του Γιανναρά και του Ζιάκα, την βάση του βιβλίου μου που ήδη κυκλοφορεί Κοσμοθεωρία των Εθνών. Με τον Γιώργο Κοντογίωργη, ένα από τους πλέον αξιόλογους πολιτικούς στοχαστές της Ελλάδας, βρίσκομαι σε μια διαρκή διαλεκτική συζήτηση, άλλοτε συγκλίνοντας και άλλοτε διαφοροποιούμενος, κυρίως στο επιστημολογικό πεδίο. Είναι ένας γόνιμος διάλογος που θα καλλιεργήσω μελλοντικά ακόμη περισσότερο. Εδώ, παραθέτω σχόλιό μου σε δοκίμιο όπου εμφαίνεται η εκτίμησή μου για τις ποιοτικές προδιαγραφές του έργου του Γιώργου Κοντογιώργη. Γίνεται σύγκριση, βασικά, με έωλα κονστρουκτιβιστικά θεωρήματα και ιδεολογήματα και μεταφυσικά άλματα του είδους της “τέχνης του  θεωρείν”..

σημείωση 29 στο δοκίμιο Πλανητικοποίηση και το ζήτημα της διεθνούς και ευρωπαϊκής διακυβέρνησης”, στο Σιούσουρας Π. Χαζάκης Κ. (επιμ.), Παγκοσμιοποίηση, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελλάδα – Πολιτικές και οικονομικές όψεις (Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2009)

 “Κανείς απαιτείται να διακρίνει μεταξύ εκλεκτικότητας και αυθαίρετης επιλεκτικότητας, καθώς και μεταξύ βάσιμης εκλεκτικότητας και αυθαίρετης εκλεκτικότητας που προσεγγίζει την αυθαίρετη επιλεκτικότητα. Τα όρια δεν είναι πάντοτε ευδιάκριτα όρια, ιδιαίτερα όταν ανήκουν σε κείμενα σπουδαιοφανώς στολισμένα και συνοδευμένα από βαρύγδουπους στοχαστικούς και ακαδημαϊκούς τίτλους, εισαγωγικά σημειώματα πολιτικών προσώπων που είναι φανερό πως ποτέ δεν τα διάβασαν και που πλήθουν αυτοαναφορικών παραπομπών μεταξύ ενός πλήθους αλληλουποστηριζόμενων ομοϊδεατών. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσα να αναφέρω τις παραπομπές που μερικές φορές γίνονται από εξερευνητές μεταφυσικά προσδιορισμένων «μετακρατικών δομών» στο ύστερο κατά την εκτίμησή μου πολύ αξιόλογο έργο του Γιώργου Κοντογιώργη. Οι μελέτες του για την διαδρομή του ελληνικού ανθρωποκεντρικού πολιτικού πολιτισμού και οι κοσμοσυστημικές αναγωγές του κλασικού πολιτειακού συστήματος, για παράδειγμα, όχι μόνο δεν μπορούν να στριμωχθούν στο ίδιο πλαίσιο με ανθρωπολογικά στενόχωρους, μονοσήμαντους και επιστημολογικά ασυνάρτητους κριτικούς κονστρουκτουβιστικούς ορισμούς περί «δημόσιου χώρου», res republica ή «πατριωτισμού του συντάγματος» (και κάποιων ασυνάρτητων μιγμάτων τους στην βάση της λογικής του «anything goes»), μιας και κυριολεκτικά αποτελούν τον αντίποδά τους. Αυτό όχι γιατί στα κείμενα αναλυτών όπως του ΓΚ υπάρχει κάποιο κανονιστικό ή αξιακό πρόταγμα, αλλά γιατί το ιστορικοπολιτικό φάσμα των θεμελιώσεων είναι κυριολεκτικά απέραντο, η γνώση των ιστορικοφιλοσοφικών ζητήσεων πλήρης, η κατανόηση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μοναδική και οι συγκρίσεις αυτών και πολλών άλλων με την νεοτερικότητα πρωτότυπη, πρωτοπόρα και κριτικά τοποθετημένη. Πως θα μπορούσαν, συνεπώς, να συναρτηθούν, έστω και εκ του μακρόθεν, με συνονθυλευματικά και επιδερμικά κριτικά κονστρουκτιβιστικά μίγματα; Ο ΓΚ, χαρακτηριστικά, προσδιορίζοντας τις τάσεις στο ελληνικό κοσμοσύστημα στην ιστορική διαχρονία δεν αξίωσε ρόλο αυθεντίας κάποιας μεταφυσικά νοούμενης «τέχνης του θεωρείν». Αντίθετα, ενδιάτριψε βαθιά και τεκμηριωμένα σε ένα μεγάλο αριθμό καίριων ζητημάτων της ιστορικής διαχρονίας όπως, μεταξύ άλλων, τον χαρακτήρα και το περιεχόμενο του ελληνικού και ευρύτερου ανθρωποκεντρικού υπόβαθρου από την εποχή της δεσποτείας μέχρι τις μέρες μας, τις πολιτισμικές και πολιτικές διαμορφώσεις ως ουσία και υποσταδιοποίηση του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι, την θρησκεία ως διαμορφωτικό παράγοντα και σε σύγκριση με άλλους πολιτισμούς και περιφέρειες ή εποχές, τον ρόλο των μύθων, του λόγου, της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της ποίησης και της τέχνης στην υποστασιοποίηση του ελληνικού ανθρωποκεντρισμού σε μικρή και μεγάλη κλίμακα, τον ρόλο της οικονομίας σε τοπικό και συστημικό επίπεδο, την πνευματική δημιουργία και την έννοια της ελευθερίας σε πολιτικό και στοχαστικό επίπεδο, τις κρίσιμες διακρίσεις μεταξύ πολιτικής νοούμενης ως δύναμης, ως εξουσίας και ως ελευθερίας, κτλ. Σε αυτά και πολλά άλλα, δηλαδή στην ιστορική πράξη, την γνωσιολογία και την ιστορία των ιδεών, στηρίζεται για να κάνει συναρτήσεις, να οικοδομήσει βάσιμες διαχρονικές προβολές τάσεων και να ασκήσει οξύτατη κριτική σε νεοτερικά δόγματα όπως ο «πατριωτισμός του συντάγματος». Ακόμη πιο σημαντικό, ο Κοντογιώργης, διατρέχοντας τις φάσεις ενδοκρατικής και διακρατικής σταθερότητας ή αστάθειας, ενώνει τα νήματα κοινωνιολογικών, ιστορικών και οικονομικών κριτηρίων και παραγόντων για να δώσει βάσιμες ερμηνείες για το συστημικό αδιέξοδο που οδήγησε στον ηγεμονισμό στην κλασική εποχή και σε άλλες ιστορικές φάσεις. Κάνοντας αυτό στηρίζεται στις αναλύσεις της ελληνικής γραμματείας και της απαράμιλλης θουκυδίδειας ιστοριογραφίας (που όπως και ο Κονδύλης και άλλοι έγκυροι πολιτικοί επιστήμονες θεωρεί ως τον «σημαντικότερο ιστορικό της αρχαιότητας και ίσως ο μεγαλύτερος όλων των εποχών»). Στο ίδιο πλαίσιο, κάνει αναγωγές διαχρονικά αναγνωρίσιμων γεγονότων και τάσεων στο κοσμοσυστημικό επίπεδο και συγκριτική ανάλυση των συμπολιτειακών χαρακτηριστικών της αλεξανδρινής εποχής και της εποχής του Βυζαντίου. Μάλιστα, αναφέρονται με τρόπο που σέβεται λεπτομέρειες, αποχρώσεις, τοπικές ιδιαιτερότητες και πλήθος εμπειρικά θεμελιωμένων μαρτυριών. Διακρίνουν οι θεωρήσεις του ΓΚ, επιπρόσθετα, μεταξύ εξαιρέσεων και κανόνων και συμπτώσεων και σταθερών τάσεων. Τα σχόλιά του και τα συμπεράσματά του, εξάλλου, είναι μετριοπαθή και διατυπωμένα με τρόπο που σέβονται τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του εμπειρικά καταμαρτυρούμενου κοινωνικού και ιστορικού γίγνεσθαι όταν αυτό συναρτάται με τάσεις, διαμορφώσεις και αποχρώσεις του πολιτικού γεγονότος ενδοκρατικά, περιφερειακά και παγκόσμια. Αναλύσεις όπως αυτές του Γιώργου Κοντογιώργη ή του Χρήστου Γιανναρά, καμιά σχέση δεν έχουν, εκτιμώ, με θεωρήματα και ιδεολογήματα αυτόκλητων «μαστόρων του μεταφυσικού θεωρείν» που αναμασούν κουραστικά ρηχά και από καιρό αναιρεμένες λειτουργιστικές-υλιστικές υποθέσεις, οι οποίες ως να μην συνέβηκε οτιδήποτε στην Ευρώπη τις έξη τελευταίες δεκαετίες, οριοθετούν αυθαίρετα και ελιτίστικα-αυταρχικά «δημόσιους χώρους» και φανταστικά «μετακρατικά ή συμπολιτειακά συστήματα» ασύμβατα με τις υποκείμενες κοινωνικοπολιτικές δομές και τις κοινωνικές αξιώσεις για εξάλειψη ενός ολοένα μεγαλύτερου ελλείμματος άσκησης λαϊκής κυριαρχίας. Είναι ένα πράγμα, λοιπόν, οι χονδροειδείς προχειρότητες στην βάση του «anything goes» όταν αυθαίρετα αξιώνεται να οριστεί «μια άλλη ιεράρχηση της πραγματικότητας» χωρίς κοινωνική αναφορά, και άλλο η πολιτική επιστήμη και ευρύτερα η κλασικών προδιαγραφών πολιτική θεωρία”