1.3.2010. Επιστολή στους συναδέλφους της Εταιρείας Διεθνών Σχέσεων και Διεθνούς Δικαίου
Σημ. Η Εταιρεία Διεθνών Σχέσεων και Διεθνούς Δικαίου έγινε πριν δύο περίπου δεκαετίες για να γεφυρώσει τις θέσεις μεταξύ διεθνολόγων των πολιτικών όψεων των διεθνών σχέσεων και των νομικών διεθνολόγων. Εξ αντικειμένου και πασίδηλα απέτυχε. Οι δύο αυτοί τομείς που κανονικά έπρεπε να αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος κινούνται σε δύο διαφορετικά αεροπλάνα προς αντίθετες κατευθύνσεις. Οι νομικοί διακλαδώνονται σε νομικιστές και θετικιστές, οι δεύτεροι προσκολλημένοι σε αποτύπωση της νομικής δομής και πρώτοι συνήθως αεροβατούντες, ενίοτε μάλιστα με απαράδεκτα για νομικούς αξιολογικό-κοσμοπλαστικό τρόπο. Οι δεύτεροι διακλαδώνονται από την μια πλευρά στην αξιολογικά ελεύθερη θουκυδίδεια παράδοση και από την άλλη πλευρά στην κατευναστική εκείνη τάση που είτε ανεπίγνωστα είτε συνειδητά υπηρετεί τον «Άλλο». Τώρα τι είναι ο «Άλλος» ψάξτε το στις υπογραφές για το σχέδιο Αναν, τα βιβλία ιστορίας και στα χαρούμενα κοινωνικοπολιτικά «ελληνοτουρκικά»-«συμπατριωτικά» συνέδρια. Δήθεν αναλύουν εκεί αλλά αναπόδραστα την ατζέντα των αναλύσεων και των πορισμάτων την θέτουν όποιοι τα χρηματοδοτούν. Λογικά όλα αυτά και γνωστά στο μεγάλο αλισβερίσι του πνεύματος, όπως έλεγε και ο αείμνηστος Παναγιώτης Κονδύλης. Τώρα, οι ισορροπίες σε αυτή την χαώδη δομή είναι ρευστές και τα θύματα του χάους φοιτητές, αναγνώστες επιφυλλίδων και αναγνώστες βιβλίων. Την περασμένη εβδομάδα, έστειλα επιστολή στα μέλη της Εταιρείας (της οποίας είμαι … ιστορικό μέλος) για την συντρέχουσα κρίση. Την έστειλα με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του εκλεκτού συναδέλφου και φίλου Καθηγητή Στέλιου Περράκη με τον οποίο την δεκαετία του 1990 είχαμε πολλές γόνιμες συζητήσεις. Το 2004 και 2005 αμφότεροι είχαμε την πολύ σημαντική εμπειρία μαζί με μια δεκάδα κορυφαίων ξένων και ελλήνων συναδέλφων αν συν-συγγράψουμε την έκθεση εμπειρογνωμόνων για το επονείδιστο σχέδιο Αναν που ντρόπιασε την ελληνική επιστήμη με τις εκατοντάδες ουραγούς του Λόρδου Χάνευ που συνέγραψε αυτό το ιστορικό φασιστικό σχέδιο. Εσχάτως συγκλίνουμε στο γεγονός ότι ερευνά μαζί με άλλους το γεγονός ότι οι επεμβάσεις, οι επιτροπές και τα λοιπά, ροκανίζουν τις Υψηλές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Στους συναδέλφους μέλη της Εταιρείας έστειλα και τιμής ένεκεν το κεφάλαιο 6 του τελευταίου μου έργου Κοσμοθεωρία των Εθνών. Πήρα πολλές απαντήσεις και τα ευχάριστα για εμένα νέα (αυτή είναι η «αμοιβή μου») ότι διάβασαν το βιβλίο μου και ότι το κεφ. 6 το προτείνουν στα ευρωπαϊκά μαθήματα. Η ουσία είναι όπως λέω και στην επιστολή, τίμια να θέσουμε τις θεωρίες μας υπό την αίρεση των άφθονων πλέον εμπειρικών μαρτυριών για τους διεθνείς θεσμούς και για την ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα, την οποία πριν μερικές μέρες ανέδειξα με την παράθεση της ευρωεκτροχιασμένης Αφροδίτης της Μήλου.
Παραθέτω την επιστολή αυτούσια.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Καθηγητής Παναγιώτης Ήφαιστος
Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
Ανδρούτσου 150 185 34 Πειραιάς 6ος όροφος γρ. 601, τηλ. 30 210 414 2725
e-mail: info@ifestosedu.gr – http://www.ifestosedu.gr

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Μαζί με τους θερμούς συναδελφικούς χαιρετισμούς θα ήθελα να συγχαρώ τους συντελεστές του νέου συλλογικού τόμου και ιδιαίτερα τον εκλεκτό συνάδελφο Καθηγητή Στέλιο Περράκη. Αν και δεν έχω δει το βιβλίο νομίζω ότι χρήζει πλέον να εξεταστούν εναργέστερα οι προεκτάσεις του ροκανίσματος των υψηλών αρχών του διεθνούς δικαίου.

Δράττομαι της ευκαιρίας για να θίξω συντομογραφικά κάποια πράγματα που αφορούν την συντρέχουσα χρηματοοικονομική κρίση σε συνάρτηση με την ανάγκη μιας αναθεώρησης των υποθέσεων εργασίας για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Συναφώς, επισυνάπτω το κεφάλαιο 6 βιβλίου μου Κοσμοθεωρία των Εθνών. Δεν συμπεριλαμβάνονται τα δοκίμια τέλους οι τίτλοι των οποίων εμφαίνονται στα περιθώρια των σελίδων του συνημμένου κεφαλαίου. Μετά από άδεια των Εκδόσεων το αποστέλλω στα μέλη της Εταιρείας. Το αιτιολογικό μέρος των θέσεων που υιοθετούνται στο συνημμένο κεφάλαιο αναπτύσσεται στο υπόλοιπο μέρος του βιβλίου και στα 244 «δοκίμια τέλους». Τα περιεχόμενα και μια σύντομη περιγραφή του βιβλίου βρίσκόνται εδώ. Εκτιμώ ότι η συντρέχουσα κρίση καταμαρτυρεί την βασιμότητα των θέσεων που υποστηρίζουν πως πρέπει να συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι η υπερεθνική ανθρωπολογία είναι μηδενική. Βασική θέση είναι, επίσης, ότι η ΕΕ αποτελεί ήδη ένα μοναδικό «μετά-νεοτερικό» εγχείρημα (που αντιδιαστέλλεται κάθετα με το «μετά-μοντέρνο») και που θεμελιώνει μια πρότυπη εθνοκρατοκεντρική δομή.
Μερικοί από εσάς θα ενθυμείστε ότι την προηγούμενη δεκαετία, κυρίως μέσα από τις στήλες του «Οικονομικού Ταχυδρόμου», γύρω από αυτές ή παρόμοιες θέσεις –και κυρίως δύο ζητήματα: την ΟΝΕ και την «εγγύηση των ελληνικών συνόρων»–, έγινε μια ασυνήθιστη αντιπαράθεση που αφορούσε την φυσιογνωμία της ΕΕ και που είχε ως αποτέλεσμα τον διχασμό, κατά κάποιο τρόπο, της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας. Τα αίτια βεβαίως ήταν πολύ περισσότερα, όπως για παράδειγμα η ιδεολογική προσέγγιση και οι προτάσεις πολιτικής versus πραγματολογικά επαληθεύσιμη και οντολογικά θεμελιωμένη θεωρία. Οι ανελέητες διαδοχικές αναιρέσεις των θεσμικών θεωριών και των ιδεολογικά προσανατολισμένων αναλύσεων από τα γεγονότα στο επίπεδο της ανθρωπολογίας, εν τούτοις, δεν οδήγησαν στις αναγκαίες παραδοχές. Κυρίως δεν τερματίστηκε η πολιτική θεολογία περί ΕΕ που συνεχίζει να ταλανίζει χιλιάδες φοιτητές, να αποπροσανατολίζει αναρίθμητους αναγνώστες και να σπρώχνει την πολιτική ηγεσία από το ένα λάθος στο άλλο. Οι πρόσφατες «αποκαλύψεις» για τα διαμειφθέντα γύρω από την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, αλλά όχι μόνο, αφήνουν κατάπληκτο κάθε ορθολογιστικά σκεπτόμενο άνθρωπο (βλ. μερικά στοιχεία στην διεύθυνση αυτή και ιδιαίτερα το άρθρο στις 13 Φεβρουαρίου).
Υπάρχει νομίζω πολύ μεγάλο χάσμα μεταξύ του κοινωνικοθεωρητικού στοχασμού και της οντολογικά θεμελιωμένης πραγματικότητας στο επίπεδο τόσο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης όσο και του ευρύτερου διεθνούς συστήματος. Η ΕΕ δεν είναι ένα φαινόμενο γύρω από το οποίο μπορούμε να πιθανολογούμε. Είναι ένα εθνοκρατοκεντρικό φαινόμενο τα όρια και το περιεχόμενο του οποίου προσδιορίζονται από την ευρωπαϊκή νομιμότητα, μια δηλαδή ποσοτικά και ποιοτικά μετρήσιμη δομή. Η συντρέχουσα μεγάλη κρίση, πάντως, προσφέρεται ως ευκαιρία για να ελεγχθούν περιπτωσιολογικά όλες οι θεωρίες ολοκλήρωσης. Κυρίως, έξη δεκαετίες μετά την έναρξη του εγχειρήματος, προσφέρεται για μελέτη του σημαντικότερου ζητήματος, δηλαδή των οντολογικών προϋποθέσεων της ΕΕ. Οι εμπειρίες των δύο τελευταίων χρόνων γύρω από την χρηματοοικονομική κρίση, αν και δυσάρεστες, αποτελούν “θησαυρό” που προσφέρονται για πραγματολογικούς ελέγχους όλων σχεδόν των ερωτημάτων για τον θεμελιώδη χαρακτήρα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: Μεταξύ άλλων, για:
i) τα όρια και τους περιορισμούς των υπερεθνικών θεσμών (που διαθέτουν δοτές μεν αλλά συχνά ανεξέλεγκτες αρμοδιότητες:μηδενική ανθρωπολογία, όμως, απαιτεί μηδενικές ανεξάρτητες αρμοδιότητες),
ii) την σημασία των διακυβερνητικών δομών (:αποτελούν τον δημοκρατικό Δήμο των αντιπροσώπων των εθνών της Ευρώπης και ταυτόχρονα το υπέρτατο νομοθετικό και συνάμα εποπτικό όργανο),
iii) την αχρηστία ελάχιστα αντιπροσωπευτικών θεσμών ή θεσμών που αυτονομούνται από το κοινωνικό σώμα των εθνών της Ευρώπης,
iv) την σημασία των εποπτικών υπερεθνικών θεσμών στην τήρηση των συμφωνιών (:δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΕΚ θεωρείται ευρέως ως ο πλέον επιτυχημένος υπερεθνικός θεσμός),
v) την θέση και τον ρόλο του εθνικού συμφέροντος (ως της κύριας ουσίας των διακρατικών διαπραγματεύσεων),
vi) τον πασίδηλα παρωχημένο χαρακτήρα των θανατηφόρων υπερκρατικών ιδεολογημάτων που οδήγησαν σε μια σχιζοφρενή ΟΝΕ (:νομισματική ενοποίηση και προσπάθεια οικονομικής ενοποίησης χωρίς ανθρωπολογικές προϋποθέσεις και χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση) και
vii) την σχέση των κοινοτικών δομών με το ευρύτερο σύστημα διεθνούς πολιτικής και διεθνούς πολιτικής οικονομίας (:που δημιουργεί την ανάγκη για πιο στέρεους διακυβερνητικούς θεσμούς, πιο ορθολογιστικούς εθνικούς θεσμούς δημοκρατικά ελεγχόμενους, πιο εξεζητημένες συνελεύσεις των κυβερνήσεων και πιο στενό έλεγχο των συντονιστικών υπερεθνικών θεσμών).
Για να το πούμε διαφορετικά, η «κοινοτική μέθοδος» απαιτείται να είναι συμβατή με τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις και τον θεμελιώδη εθνοκρατοκεντρικό χαρακτήρα του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Όριο είναι ο ουρανός για γήινες αναλύσεις που διερευνούν αυτές τις πτυχές.

Ελπίζω να βρείτε την ανάλυσή μου στο συνημμένο κεφάλαιο ενδιαφέρουσα.

Με συναδελφικούς χαιρετισμούς

Παναγιώτης Ήφαιστος
23/2/2010