24.2.2007. ΕΕ, Κοσμοπολιτισμός, Καντ και κυριαρχία

Αναρτώ φιλική επιστολή σε συνάδελφό μου για το θέμα του κοσμοπολιτισμού και της ΕΕ. Επειδή δεν υπάρχει δυνατότητα διαλόγου δεν παραθέτω πηγές και ονόματα. Θα το κάνω όμως αν ο συνάδελφος ζητήσει να συνοδευτεί από δικό του σχόλιο.

Αγαπητέ …….,

Διάβασα το σημερινό άρθρο σου ………… Όπως πάντοτε πυκνό και ενδιαφέρον. Θα ήθελα απλά να επισημάνω τα εξής:

1) Η πιο αυθεντική ερμηνεία του Καντ σε σύγχρονο πλαίσιο δίνεται από των Ρωλς (Το δίκαιο των Λαών Εκδόσεις, Ποιότητα – βλ. και σχετικές δικές μου αναλύσεις στο βιβλίο μου, οι διεθνείς σχέσεις ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης … Εκδόσεις Ποιότητα, 2004). Στο ευρετήριο αυτού του βιβλίου του Ρωλς εύκολα εντοπίζεις τις θέσεις του για τον κοσμοπολιτισμό ως έννοια διανεμητικών προεκτάσεων που, σε δημοκρατικές κοινωνίες, συναρτάται με το ζήτημα της νομιμοποίησης…

2) Κανείς δεν αμφισβητεί το διακυριαρχικό διεθνές κανονιστικό σύστημα το οποίο με Συμβάσεις όπως η «Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», το «Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο» και το ευρωπαϊκό κράτος δικαίου κατατείνει προς την δημιουργία ενός διακρατικού ηθικοκανονιστικού συστήματος (που κατά την δική μου ερμηνεία στο προαναφερθέν δικό μου κείμενο αποτυπώνουν την κοινή κυριαρχική βούληση στην ανηφόρα των προόδων του διακρατικού πολιτικού πολιτισμού).

3) Όμως, τέτοιες κατακτήσεις πολιτικού πολιτισμού εύκολα περιγράφονται και επαληθεύεται –ακόμη πιο εντυπωσιακά: ακόμη και στην διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης– την άρνηση των κοινωνιών να εγκαταλείψουν τα συστήματα διανεμητικής δικαιοσύνης εκτός και αν έχουν επαρκή διαπραγματευτικό έλεγχο πάνω στις διανεμητικές λειτουργίες των διεθνών, διακρατικών και ευρωπαϊκών θεσμών. Για να το θέσω διαφορετικά, όπως υποστήριξα σε εισήγησή μου πριν μερικά χρόνια, τα νομιμοποιητικά θεμέλια της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν είναι κάποιος μεταφυσικά προσδιορισμένος δημόσιος χώρος ή κάποιο εταιρικό διεθνικό-υπερεθνικό σύστημα (που είναι εξ αντικειμένου εντολοδόχος και όχι εντολέας, δηλαδή εξαρτημένη μεταβλητή της συνισταμένης των διακυβερνητικών-διακρατικών βουλήσεων) αλλά η προσδοκία της διακρατικής ισοτιμίας, της δια-κοινωνικής ισοτιμίας, της διακρατικής δημοκρατίας και μερικών έστω στοιχείων κοινοτισμού, δηλαδή διακρατικής και διακοινωνικής αλληλεγγύης. Μεταξύ αυτών των κατακτήσεων και της νομιμοποιημένης Πολιτικής Ένωσης, οποιαδήποτε μορφή και αν πάρει η Πολιτική Ένωση, βρίσκεται η επικίνδυνη τάφρος της κοινωνικής ολοκλήρωσης που κανείς δεν άγγιξε ακόμη [και που σχετίζεται με όλη την ηθικοφιλοσοφική και ιστορικοφιλοσοφική πραγματεία που ερμηνεύει τους λόγους για τους οποίους την κλασική εποχή και κατά την διάρκεια των Νέων Χρόνων είχαμε διακρατικά συστήματα και όχι παγκόσμιο κράτος ή αγγελικούς κοσμοπολίτικους κόσμους περιφερόμενων και συναλλασσόμενων διεθνικών ατόμων που φιλοσοφικά έχουν ανεπίστροφα προσχωρήσει σε κάποια μεταφυσικά προσδιορισμένο πολιτικό ορθολογισμό –που κανείς, αν και πολλοί προσπάθησαν, βλ. Μαρξ, Καντ, Χίτλερ, Bush, Μπιν Λάντεν, ο … υπογράφων όπως πολλοί άλλοι όταν ήταν νέος-ανώριμος et al, δεν μπόρεσε να εφεύρει ακόμη]. Επιπλέον, υπάρχει το διαρκώς διογκούμενο έλλειμμα δημοκρατίας που είναι ευθέως ανάλογο της εμβάθυνσης και διεύρυνσης των καταναλωτικών ρυθμίσεων. Το όλο οικοδόμημα, εξάλλου, αφενός, όπως εύστοχα υποστήριξε ο Bull το 1982 συνεχίζει να είναι αυστηρά διακρατικό και αφετέρου, να είναι ζωτικά ευάλωτο στις δονήσεις των σεισμικών πλακών του διεθνούς συστήματος και των μεταπτώσεων της αμερικανικής στρατηγικής (ή μελλοντικά και άλλων ισχυρότερων στρατηγικών δρώντων του διεθνούς συστήματος μπροστά τους οποίους η ΕΕ ως συλλογικός δρων θα συνεχίσει να είναι στρατηγικός νάνος ενόσω δεν επιτυγχάνεται πολιτική ενοποίηση).

4) Η «υπερβατική ηθική φιλοσοφία» –και ο απορρέων από αυτή κανονιστικός λόγος–, λοιπόν, δεν μπορεί να προτάσσεται στην κοινωνική βούληση των κυρίαρχων κοινωνιών. Εξ ορισμού και μέχρι να υπάρξει παγκόσμια ή ευρωπαϊκή κοινωνική ολοκλήρωση, μόνο αυτές οι κοινωνίες είναι προικισμένες με νομιμοποιητικούς κοινωνικοπολιτικούς έλεγχους και εξισορροπήσεις, καθώς και με της συναρτούμενες κοσμοθεωρητικές και ιδεολογικές παραδοχές που παράγουν καθημερινά δεσμευτικούς κανόνες και που νομιμοποιούν τις καθημερινές αλλαγές ηθικοπρακτικών προεκτάσεων. Εγώ πάντως, από τα πρώτα βήματα της ενασχόλησής μου με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, πίστεψα –κάτι που εκ των υστέρων με προστάτεψε τα μέγιστα ως συγγραφέα– δύο πράγματα: Πρώτον, ότι αν επέλθει κοινωνική ολοκλήρωση στην Ευρώπη τα μέλη της νέας ευρωπαϊκής κοινωνίας δεν θα χρειαστούν ειδικούς της θεωρίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για να στήσουν χωρίς χρονοτριβή ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό κοινωνικοπολιτικό σύστημα. β) Δεύτερον, ότι η θεωρία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης διαδραματίζει τον μόνο ρόλο που έχει, δηλαδή την βοήθεια να γίνουν πιο κατανοητά τα διλήμματα μιας ολοκλήρωσης, όχι με το να λειτουργεί ως ιεραπόστολος που θέλει να προτάξει τους θεσμούς στις κοινωνίες (αυτό εξάλλου από καιρό όρισα ως φασισμό) αλλά με το περιγράφει και ερμηνεύει στην βάση πραγματολογικά επαληθεύσιμων θεωρήσεων την μέχρι σήμερα πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Βασικά, ένοιωθα και νοιώθω ότι ως αναλυτής μπορώ μόνο περιγράψω και όχι να προτάξω διατακτικά μεταφυσικά προσδιορισμένα ηθικά κριτήρια και ηθικοκανονιστικές δομές. Όμως: αυτό δεν κάνουν πάρα πολλοί συνάδελφοί μας; Πιστεύω ότι: Ο πολιτικός ανορθολογισμός των ευρωπαϊκών κοινωνιών και της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι ευθέως ανάλογος της δυνατότητας μιας τέτοιας πολιτικής θεολογίας να ασκήσει επιρροή στα πολιτικά δρώμενα. Πρώτιστο και σίγουρο θύμα μιας τέτοιας πολιτικής θεολογίας, βεβαίως, είναι η Ελλάδα, όπου κάποιοι πίστεψαν ότι στην Ευρώπη υπάρχει γραφειοκρατικό και/ή ηθικοκανονιστικό πρόσταγμα να λογοκριθεί η ιστορία με προγραμματικά διακηρυγμένο πολιτικό σκοπό να μην ξέρουν πλέον τα μέλη των κοινωνιών τα επικά γεγονότα τους κατέστησαν πολιτικά κυρίαρχους, δηλαδή συλλογικά ελεύθερους.

5) Η ηθικοφιλοσοφική θεώρηση των διεθνών σχέσεων αυτοπεριορίζεται και ενίοτε αυτοεξουδετερώνεται αν δεν είναι προικισμένη –και δυστυχώς ελάχιστα κείμενα στην διεθνή βιβλιογραφία έχουν τέτοιες ιδιότητες– με βάσιμες, αιτιολογημένες και θεμελιωμένες θεωρήσεις για τέσσερα μεγάλα ζητήματα:

α) την κοινωνικοπολιτική νομιμοποίηση της κατανομής-διανομής αγαθών και δικαιοσύνης,

β) τον αποκλεισμό των δυναστικών και ηγεμονικών πρακτικών (όχι μόνο διακηρυκτικά αλλά και ηθικοπρακτικά δεσμευτικά),

γ) την διασφάλιση του ηθικοκανονιστικού συστήματος από το πρόβλημα της άνισης ανάπτυξης (που ιστορικά επιλύθηκε μόνο στο πλαίσιο του κυρίαρχου βιώσιμου κράτους το οποίο διασφαλίζει νομιμοποιημένη διανεμητική δικαιοσύνη και ισόρροπη ανάπτυξη) και

δ) την διασφάλισή του από τις αναταράξεις που προκαλούν άλλοτε μικρές και άλλοτε πολύ μεγαλύτερες και επερχόμενες σεισμικές δονήσεις του διεθνούς συστήματος (που φαντασιακά ή πραγματικά, σε οι κοινωνίες πιστεύουν ότι διασφαλίζεται στο πλαίσιο του δικού τους κυρίαρχου κράτους το οποίο η ιστορική εμπειρία διδάσκει ότι είναι το μόνο που σε ύστατη ανάγκη προσφέρει δυνατότητες άμυνας και ασφάλειας – μεταξύ πολλών άλλων, βλ. και σχετική δήλωση του Lionin Jospin όταν ήταν πρωθυπουργός το 1997 για τους λόγους που η Γαλλία εμμένει στην κατοχή ανεξάρτητων πυρηνικών όπλων).

Συναφώς με το τελευταίο σημείο, υπενθυμίζω την καλύτερη περιπτωσιολογική μελέτη που θα μπορούσε να γίνει για το διακρατικό σύστημα των Νέων Χρόνων και για την ΕΕ και που δείχνει πόσο επικίνδυνα είναι τα αρπακτικά που κινούνται σε όλα τα επίπεδα του διεθνούς συστήματος και της ΕΕ: Αφορά το σχέδιο Αναν.

Υπενθυμίζω ότι, μεταξύ πολλών άλλων που θα μπορούσαν συνεκτιμηθούν ως παράγοντες που συγκροτούν ένα ένα ευρωπαϊκό, διεθνικό, διακρατικό και διεθνή «δημόσιο χώρο»:

α) Υπάρχει Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων,

β) Υπάρχει σύμβαση της Γενεύης,

γ) Υπάρχει η Ευρωπαϊκή Έννομη Τάξη,

δ) Υπάρχει ευρωπαϊκό κράτος δικαίου

ε) υπάρχουν οι Υψηλές Αρχές Διεθνούς Δικαίου.

Εν τούτοις

α) Σαρώθηκαν όλα και γραφειοκράτες της ΕΕ όπως ο Φερχόυτεν και ο Σολάνα, σε συνεργασία με (επιστρατευμένα) σόρους, σοράκια και κοράκια του διεθνούς και διεθνικού υποκόσμου, πρότειναν να ακυρωθούν για να εξυπηρετηθούν εφήμερα στρατηγικά συμφέροντα της μιας ή άλλης δύναμης. Έτσι, προτάθηκε και υποστηρίχθηκε να κατασταλεί παντοτινά η ελευθερία, η δημοκρατία, η λαϊκή κυριαρχία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ανεξαρτησία του συγκεκριμένου (κυπριακού).

β) Ακόμη και οι θεσμοί και οι αξιωματούχοι της ΕΕ πρωτοστάτησαν παρά το γεγονός ότι πριν από λίγους μήνες είχε υπογραφεί και η επικυρωθεί η Πράξη Προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Γιατί λοιπόν ένας λαός να εμπιστευτεί ένα διεθνή ή διεθνή δημόσιο χώρο όταν η σημαντικότερη ιστορική περίπτωση χώρου που προσεγγίζει αυτή την έννοια με πολύ μεγάλη ευκολία!! έγινε εργαλείο για να κατασταλεί η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα ενός κράτους μέλους (και γιατί ο λαός ενός κράτους μέλους να εμπιστευτεί ξανά τους γραφειοκράτες αυτού του δημόσιου χώρου όταν τόσο πομπώδη, προπετή και προκλητικό τρόπο δεν δεσμεύονται ούτε καν από το ηθικοκανονιστικό σύστημα που πληρώνονται να υπηρετούν).

γ) Οι διανοούμενοι που ενασχολούνται με την ηθική φιλοσοφία (ή και πολλοί άλλοι που δεν ασχολούνται αλλά την επικαλούνται επιπόλαια) επιστρατεύτηκαν σε ελάχιστα επιστημονικά και καλοπληρωμένα από τους σόρους, τα σοράκια και τα κοράκια του διεθνικού υποκόσμου για να προτάξουν ένα μακάβριο δυναστικό-φασιστικό σύστημα στην κοινωνικοπολιτική βούληση ενός κυρίαρχου-ελεύθερου λαού.

δ) Ο γγ του ΟΗΕ έγινε ένα απλό φασιστοειδές εργαλείο πιέσεων για να εξυπηρετηθούν αυτοί οι ακραίοι ιμπεριαλιστικοί σκοποί που θα αποτελούσαν την πρώτη μετά το 1648 επιστροφή, από την εποχή του πολιτικού πολιτισμού (κυριαρχία-κοινωνικοπολιτικά προσδιορισμένοι σκοποί), στην εποχή της βαρβαρότητας (κατανομή εδρασμένη στην ωμή βία και/ή με σκοπό την εκδίκηση).

[Για το θέμα αυτό θα πρόσθετα και τα εξής: Υπάρχει η έκθεση εμπειρογνωμόνων για μια ευρωπαϊκή λύση του κυπριακού της οποίας είμαι συν-συγγραφέας. Εκτιμώ ότι όσοι ασχολούνται με την ΕΕ και στο παρελθόν λίγο ή πολύ –το λίγο ή πολύ είναι ποιοτικά αδιάφορο μιας και πέρασαν την κόκκινη γραμμή που υποστήριζε ένα φασιστοειδές σχέδιο που πήγαινε ενάντια σε όλες τις κατακτήσεις του ευρωπαϊκού και διεθνούς πολιτικού πολιτισμού– υποστήριξαν το σχέδιο Αναν ή σιώπησαν, είναι δεοντολογικά υποχρεωμένοι:

α) Είτε να αντικρούσουν τις νομικοπολιτικές θεμελιώσεις της έκθεσης αυτής που εξηγεί επακριβώς το ποια είναι η διεθνής και ευρωπαϊκή νομιμότητα-κράτος δικαίου

β) Είτε να πουν ένα μεγάλο mea culpa και να εξετάσουν φιλότιμα και ταπεινά τους λόγους που ο ευρωπαϊκός δημόσιος χώρος, τα ευρωπαϊκά ηθικοκανονιστικά εποικοδομήματα και ο εν γένει ευρωπαϊκός πολιτικός πολιτισμός μετά το 1957 κυριολεκτικά κονιορτοποιήθηκαν από τους Χάνευ-ντε Σότο, από την εξαρτημένη στις κυβερνήσεις που αυτοί οι δύο αντιπροσώπευαν φωνή του Κόφι Αναν και από εκατοντάδες ειδικούς της ΕΕ που επιστρατεύτηκαν σε καλοπληρωμένα συνέδρια, μελέτες και εισηγήσεις – συνάξεις που κουβαλούσαν νερό στον μύλο των διεθνοφασιστών που αξίωναν την καταστολή της ανθρώπινης ύπαρξης και ετερότητας σ’ όλες της τις εκφάνσεις και πιθανές εκδοχές]

6. Επειδή όπως έχω και στο παρελθόν εξηγήσει θεωρώ ότι περισσότεροι που μελετούν τον Καντ είτε τον διαστρέφουν είτε τον επικαλούνται αποσπασματικά, σημειώνω τα έγκυρα λόγια του Kenneth Waltz: «οι ιδέες που με επηρεάζουν είναι μερικώς του Εμμανούλ Κάντ και μερικώς του Reinhold Niebuhr. Ο Κάντ φοβούταν ότι μια παγκόσμια κυβέρνηση θα καταπνίξει την ελευθερία, θα μετατραπεί σε μια δεσποτική εξουσία και στο τέλος θα καταρρεύσει φέρνοντας χαοτικές καταστάσεις. Ο Niebuhr αντλεί τα συμπεράσματά του από την απαισιόδοξη θεώρησή του της ανθρώπινης φύσης εκτιμώντας πως στο εσωτερικό όπως και διεθνώς οι σκοποί της ασφάλειας και της ευταξίας εξυπηρετούνται καλύτερα με ισορροπία ισχύος παρά με συγκέντρωση ισχύος. Δεν εμπιστεύομαι και δυσπιστώ για την ηγεμονική ισχύ, όποιος και να την έχει, επειδή εύκολα γίνεται κατάχρησή της»

7) Αν και όπως αντιλαμβάνεσαι πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν ακόμη, περιορίζομαι σε μερικές επισημάνσεις που αφορούν ανάλυση-βιβλία για τα ζητήματα που έθιξα στο σημείο 5, πιο πάνω:

α) John Mearsheimer, Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων (Εκδόσεις Ποιότητα 2007). Καμιά ανάλυση των διεθνών σχέσεων και πολύ περισσότερο της πολιτικής θεωρίας των διεθνών σχέσεων δεν μπορεί να αποκτήσει βάθος αν δεν προσφέρει θεωρήσεις που αντιμετωπίζουν τους φόβους ασφαλείας των ανελέητων, αμείλικτων και απολύτως θεμελιωμένων πορισμάτων του αμερικανού πολιτικού ρεαλιστή.

β) Παναγιώτης Κονδύλης (από τον 20ο στον 21 αιώνα (Εκδόσεις Θεμέλιο Αθήνα 2000). Το βιβλίο αυτό που για κάποιο ατυχή λόγο διάβασα μόλις πρόσφατα, είναι ίσως το σημαντικότερο βιβλίο πολιτικής φιλοσοφίας διεθνών σχέσεων. Δεν λέω τίποτα περισσότερο για να μην τον αδικήσω. Απλά τονίζω ότι ολοκληρώνοντας το κεφάλαιο IV, διερωτήθηκα αν μένει κάτι ακόμη να ειπωθεί στην ανάλυσή του για την ΕΕ, το παγκόσμιο κράτος, το ζήτημα του κοσμοπολιτισμού και τέλος αλλά όχι το τελευταίο, το ζήτημα της κατανομής που εξ αντικειμένου βρίσκεται στον πυρήνα κάθε σοβαρής συζήτησης για την ηθική, την ολοκλήρωση, τον ηγεμονισμό, τον κοσμοπολιτισμό, τις πολιτικές διαστρωματώσεις της πλανητικής εποχής, τα αίτια πολέμου και τα αδιέξοδά τους, το ζήτημα πόλεμος-δημοκρατία, τον ολοκληρωτισμό και όλες τις αποχρώσεις του τελευταίου όπως εμφανίζεται ωραιοποιητικά στον καθημερινό ηγεμονικό λόγο και στις εργαλειακές επιστρατευμένες μεταμοντέρνες εκδοχές του.

Καταληκτικά, αν και δεν θα διαφωνούσα πολύ με την ανάλυσή σου για το γεγονός της ανάδυσης ενός είδους εταιρικού διακρατικού συστήματος με κώδικες και νόρμες που τόσο καλά ανάλυσαν ο Hedley Bull στο Άναρχη Κοινωνία (Εκδόσεις Ποιότητα 2000) και ο Adam Watson στο Η εξέλιξη της διεθνούς κοινωνίας (Εκδόσεις Ποιότητα 2005), θεωρώ ότι μια τέτοια ανάλυση εξαντλήθηκε αν δεν συνοδεύεται και δεν συμπληρώνεται από θεωρήσεις που θα αντιμετωπίζουν ή ενσωματώνουν τα καίρια ερωτήματα που θέτει η θεωρία διεθνών σχέσεων στο διεθνές σύστημα αλλά και στην Ευρώπη (για τα διλήμματα ασφαλείας στην Ευρώπη που κείνται στα θεμέλια του διακρατικού και διεθνικού ηθικοκανονιστικού συστήματος, θα έχεις υπόψη, υποθέτω, την μονογραφία μου Η διπλωματία και στρατηγική των μεγάλων Ευρωπαϊκών δυνάμεων – Εκδόσεις Ποιότητα). Αναφορικά με την πολιτική θεωρία των διεθνών σχέσεων, όσον με αφορά, εμμένω ολοένα και περισσότερο στις θεωρήσεις της τελευταίας μου μονογραφίας (Οι διεθνείς σχέσεις ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης …) πάνω στις οποίες θα συνεχίσω να κτίζω στα ελληνικά και αγγλικά. Αυτές οι θεωρήσεις, εκτιμώ ότι βρίσκονται σε συμβατότητα με την ηθική θεωρία περί τα διεθνή του μόνου γνήσιου καντιανού της ύστερης εποχής, δηλαδή του Ρωλς. Βασικά, θα πρόσεξες πως υποστηρίζω ότι ηθικά κριτήρια που νομιμοποιούν κοσμοθεωρητικά και ιδεολογικά ένα μη δυναστικό σύστημα διανεμητικής δικαιοσύνης είναι δυνατό να υπάρξουν μόνο στο πλαίσιο των κυριαρχικών οριοθετήσεων που δημιουργούν τα οντολογικά θεμελιωμένα κυρίαρχα κοινωνικοπολιτικά συστήματα. Πέραν αυτών των οντοτήτων, εξ ορισμού και εξ αντικειμένου, διεθνείς θεσμικές και ηθικοκανονιστικές δομές είναι νομιμοποιημένες μόνο όταν είναι συμβατές με την έννοια της εσωτερικής-εξωτερικής κυριαρχίας και των κοινωνικοπολιτικά προσδιορισμένων σκοπών. Διαμέσου αυτής της κυριαρχίας είναι εφικτές συναλλαγές συμβατές με το πνεύμα και το γράμμα του διεθνούς δικαίου (δηλαδή ισότιμες και ισόρροπες σχέσεις) και διαμέσου αυτής της κυριαρχίας είναι που μπορούν οι κοινωνίες να διαφυλαχθούν κατά των καταχρήσεων. Σίγουρα γνωρίζεις πως δεν είμαι ανυποψίαστος για τις αναλύσεις που αφορούν τους διεθνικούς δρώντες και ιδιαίτερα τους ΜΚΟ. Αυτή η συζήτηση θα συνεχίσει να είναι κοινότυπη, όμως, αν δεν μιλήσει για τις διανεμητικές προεκτάσεις των διεθνικών δράσεων. Πολιτικό γεγονός σημαίνει ύπαρξη νομιμοποιημένου κοινωνικοπολιτικού συστήματος, σημαίνει ύπαρξη κοινωνίας και σημαίνει ύπαρξη βιώσιμου συστήματος διανεμητικής δικαιοσύνης. Τίποτα απολύτως δεν μας λέει η ανάλυση που φλυαρεί γύρω από τις διεθνικές δράσεις «σόρων, σορακιών και κορακιών» (με τους οποίους μπορεί να αναμιγνύονται και κάποιοι αγαθοί ιδιώτες που αρέσκονται σε ταξιδάκια και οφέλη) χωρίς να εξετάζει τις διανεμητικές προεκτάσεις. Οτιδήποτε βρίσκεται πέραν των Πολιτειακών συστημάτων και των διεθνών θεσμικών συστημάτων που αυτά ορίζουν –μέχρι τουλάχιστον να αποδειχθεί το αντίθετο– είναι επιρρεπές σε κλονισμούς λόγω αιτιών πολέμου. Κατατείνει προς διεθνοφασιστικές –όπως τις εννοεί ο Morgenthau– αξιώσεις ισχύος και σε κάθε περίπτωση είναι επισφαλείς μέχρι να εξαφανιστούν τα αίτια πολέμου. Σε αυτούς και μερικούς άλλους συναφείς λόγους οφείλεται και το γεγονός ότι κάθε κανονιστική δομή πέραν της κρατικής κυριαρχίας (συμπεριλαμβανομένης και της ΕΕ) είναι εν δυνάμει εξαρτημένη μεταβλητή μη νομιμοποιημένων αξιώσεων ισχύος. Η ΕΕ, βέβαια, θα συνεχίζει να βιώνει μια μάλλον αγγελική μεταβατική φάση που άρχισε το 1957 ενόσω θα υφίσταται το γεωπολιτικό θερμοκήπιο που εξασφαλίζει η αμερικανική στρατηγική εποπτεία της Ευρασίας.

Τελειώνω όμως εδώ για να μην συνεχίσω να αδικώ με συντομογραφικά διατυπωμένες θέσεις ζητήματα που δεν εξαντλούνται εύκολα και που εγώ στο παρελθόν ήδη ανάλυσα σε μερικές χιλιάδες δημοσιευμένα σελίδες. Τονίζω όμως αυτό που σου είπα και προφορικά: Η θεωρία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει περίπου κάνει τον κύκλο της (τουλάχιστον σε επίπεδο Υψηλής Θεωρίας) και ίσως έχει ήδη εξαντληθεί. Για να μπει σε νέα γόνιμη βάση που αφορά περαιτέρω βήματα προς την πολιτική ενοποίηση ή τουλάχιστον την ανάδειξη ενός βιώσιμου διακρατικού και/ή διεθνικού δημόσιου χώρου απαιτείται: α) να συνδεθεί βάσιμα με την «σκληρή» θεωρία διεθνών σχέσεων, δηλαδή τον πολιτικό ρεαλισμό, τουτέστιν την μόνη θεμελιωμένη θεωρία περί τα διεθνή με ερμηνευτικές αξιώσεις και β) επεξεργαστεί θεωρήσεις –όχι μεταφυσικές αλλά εμπεδωμένες στο πεδίο πραγματολογικά επαληθεύσιμων θεωριών– για τους νομιμοποιητικούς κοινωνικοψυχολογικούς παράγοντες και κριτήρια που βρίσκονται στο υπόβαθρο κάθε ολοκληρωμένου κοινωνικοπολιτικού συστήματος

[Και δεν εννοώ βέβαια τις τετριμμένες αντιλήψεις περί εταιρικής ολοκλήρωσης που δοκιμάστηκε και διαψεύστηκε ιστορικά και που περιγράφει ένα περίπου αγαθό κόσμο στο εσωτερικό του οποίου όλοι θα σέβονται μεταφυσικά (και όχι κοινωνικοπολιτικά) προσδιορισμένους «καλούς νόμους») Εναλλακτικά, βεβαίως, θα μπορούσε να είναι ένα εταιρικό διακρατικό σύστημα που θα στερείται, όμως, αιτιών πολέμου, και που κατά Bull θα είναι ένα εταιρικό διακρατικό σύστημα κυρίαρχων κρατών. Υπενθυμίζω ξανά, όμως, την ανάλυση του John Mearsheimer για την Τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων που ανέφερα πιο πάνω, και την οποία αν διάβαζε ο μακαρίτης Hedley Bull ίσως να ήταν ακόμη πιο προσεκτικός απ’ ότι ήταν στις κατά τα άλλα έξοχες, βάσιμες και πολύ χρήσιμες θεωρητικές σχοινοβασίες που μας πρόσφερες στο αριστούργημά του Η άναρχη κοινωνία].

Με εγκάρδιους χαιρετισμούς

Παναγιώτης Ήφαιστος

24/2/200

Υστερόγραφο: Λίγο πιο κάτω στην εφημερίδα που διάβασα την επιφυλλίδα σου διαβάζω σε σχετικό ρεπορτάζ: «Καβγάς Τρικούβερτος για μια διακήρυξη» για την επέτειο 50 χρόνων από τις Συνθήκες της Ρώμης: «…οι διαφωνίες όμως φωταγωγούν –για άλλη μια φορά– τον βαθύ και ανυπέρβλητο διχασμό της ΕΕ ως προς την φύση και το μέλλον του οργανισμού, καθώς οι μεν επιδιώκουν η Διακήρυξη να υπάρξει μια προβολή στο κοινό ευρωπαϊκό μέλλον ενώ οι δε απεύχονται τέτοιους πειραματισμούς κι επιζητούν την ασφάλεια της αναφοράς στο ευρωπαϊκό παρελθόν…». Ενδιαφέρον! Να το παρακολουθήσουμε …