25.11.2010. «Μνημόνιο κατάργησης της ακαδημαϊκής ανεξαρτησίας», «επιστημονικές τρόικες»
From: Hellenic Professors and PhDs Electronic Forum [mailto:HELLENIC-PROFESSORS-PHDS@HEC.GREECE.ORG] On Behalf Of Ifestos
Sent: Thursday, November 25, 2010 1:20 AM
To: HELLENIC-PROFESSORS-PHDS@HEC.GREECE.ORG
Subject: Μνημόνιο κατάργησης της ακαδημαϊκής ανεξαρτησίας και ακαδημαϊκές τρόϊκες

«Μνημόνιο κατάργησης της ακαδημαϊκής ανεξαρτησίας», «επιστημονικές τρόικες»

Ευχαριστώ τους συν. Σ. Πανταζοπούλου, Καθηγήτρια ΔΠΘ και Τόμ Παπαδόπουλος για τα σχόλιά τους. Αν και δεν βλέπω σοβαρή διαφωνία, είναι αυτονόητο ότι οι διαφωνίες είναι λογικό να υπάρχουν και είναι σεβαστές. Αν και το ζήτημα είναι μεγάλο και ανεξάντλητο, δράττομαι της ευκαιρίας για μερικά ακόμη σχόλια. Όσοι δεν αντέχουν ας διαβάσουν μόνο τις τελευταίες παραγράφους.
Διαφωνίες είναι λογικό να υπάρχουν γιατί όλοι μας έχουμε πολλές προσωπικές εμπειρίες, πολλά ζητήματα είναι υποκειμενικής φύσης και πολλά προβλήματα που γνωρίζουμε δεν μας επιτρέπεται να μιλήσουμε για αυτά επώνυμα (όπως γνωρίζεται η μαγνητοφώνηση συνομιλιών απαγορεύεται νομικά και είναι δεοντολογικά ανεπίτρεπτες). Κανείς θα πρέπει, επιπλέον, να λάβει υπόψη ότι σίγουρα στις ανθρώπινες υποθέσεις και καταστάσεις τίποτα δεν είναι ευθύγραμμο, πλήρως διαφανές και πλήρως εξιχνιασμένο. Οι γενικεύσεις είναι λοιπόν υποχρεωτικές και το έλλειμμα χώρου σε τέτοιες μικρές παρεμβάσεις σημαίνει ότι οι εξειδικευμένες αναφορές δεν επιτρέπουν τεκμηρίωση των γενικεύσεων στον βαθμό που όλοι θα θέλαμε. Κάποια πράγματα όμως είναι κοινός τόπος, κάποια άλλα νομικά μιλώντας ανείπωτα και ακατανόμαστα και κάποια του επιστημονικού τομέα ενός εκάστου εξ ημών δεν αφορά τους τομείς των άλλων ή τους είναι άγνωστα.
Για να σταθώ στο τελευταίο σημείο, είναι λογικό οι αναφορές μου να αφορούν το δικό μου άκρως ολισθηρό γνωστικό πεδίο και δεν μπορούν να αφορούν, για παράδειγμα, τους μηχανικούς ή τους ιατρούς. Για το δικό μου γνωστικό τοπίο τυγχάνει να συγγράφω εκτενή εργασία για τον πολιτικό στοχασμό στην διαχρονία με έμφαση στους Νέους Χρόνους και ιδ.την ύστερη εποχή.
Χιλιάδες έλληνες φοιτητές και εκατομμύρια άλλοι διεθνώς φοιτούν μέσα σε τμήματα κοινωνικών και πολιτικών επιστημών. Η επιστημονική και ακαδημαϊκή τους υπόσταση, όμως, δεν είναι ευθύγραμμη υπόθεση, η διαδρομή τους γνωστή και με βεβαρυμμένο μητρώο. Συγκρινόμενα με πολλά από αυτά του εξωτερικού το «μητρώο» των νεότευκτων ελληνικών τμημάτων είναι παιδική χαρά και βεβαρημένα συνήθως όταν αντί να προσκολληθούν στην γιγαντιαία ελληνική ακαδημαϊκή και επιστημονική παράδοση πιθηκίζουν τα ελαττώματα άλλων.
Υπενθυμίζω πράγματα κοινώς γνωστά στο πεδίο της δικής μου ολισθηρής επιστήμης: Ηγεμονικό κράτος τον 15ο-16ο αι., στην συνέχεια αστικοφιλελεύθερο ηγεμονικό και αποικιοκρατικό κράτος, ηγεμονισμοί, κομμουνιστική τάξη, φασιστική τάξη, φιλελεύθερη τάξη και ηγεμονομαχία του Ψυχρού Πολέμου … Ταραχώδεις και τερατώδεις ιστορικές καταστάσεις τις οποίες υπηρέτησαν εκατομμύρια συνειδητοί ή ανεπίγνωστα στρατευμένοι φορείς του λεγόμενου πολιτικού στοχασμού που δημιούργησαν μια ολόκληρη παράδοση. Μια καθωσπρέπει παράδοση παραγωγής ιδεολογικοπολιτικών εκλογικεύσεων που υπηρετεί τις αξιώσεις ισχύος κάθε ιστορικής περιόδου και κάθε συγκυρίας. Παραπέμπω σε μια μόνο πηγή: Τον «Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό» του Κονδύλη που περιγράφει αυτές τις επιστρατεύσεις εξαντλητικά, ιδ. στον τόμο Β.
Εκεί ανάμεσα σε αυτά τα εκατομμύρια και την ιδεολογική περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι που ψάχνουν οι συγκυριακοί τεχνοκράτες αναζητούν «ξένους αξιολογητές» των ιθαγενών ελλήνων πανεπιστημιακών. Το «μνημόνιο» ενθάρρυνε κάποιους πέραν της περικοπής των ισχνών μισθών μας να περικόψουν και ψαλιδίσουν την επιστημονική ζωή. Τρόικες λοιπόν και για την επιστημονική ζωή. «Πιθηκίστε ιθαγενείς», φαίνεται να διατάζουν.
Στο πόδι, πρόχειρα, επιπόλαια και συνοπτικά αναζητούν «ξένους αξιολογητές», ανακαλύπτουν τα προβληματικά τμήματα για να πυροβολήσουν όλα τα υπόλοιπα και για ακόμη μια φορά ο πολιτικοπαραταξιακός περίγυρος και οι εκάστοτε τεχνοκράτες του θέλουν να εισβάλουν στην ακαδημαϊκή ζωή αναρμόδια, αντιδεοντολογικά και αντισυνταγματικά. Συγχέουμε τον τεχνοκρατικό ρόλο με την επιστημονική κρίση και την επιστημονική αρμοδιότητα. Επειδή αυτό βολεύει. Με κραυγές και φωνές αποφαινόμαστε μέσα από επιφυλλίδες τι είναι επιστημονικό και τι μη, ποιος είναι επιστήμονας και ποιος όχι, ποιοι είναι άξιοι να κρίνουν ανάξιους, ποια περιοδικά είναι επιστημονικά και ποια όχι , ποιες αναλύσεις είναι στην πρωτοπορία και ποιες παρωχημένες και ποια επιστημονικά πρότυπα ενδείκνυνται και για ποια άλλα το αντίστροφο. Η οχλοκρατία αντικαθιστά την επιστημολογία και η φωνές επισκιάζουν την επιχειρηματολογία.
Τώρα, από πού θα αντλήσουν τους αναρμόδιους, απρόκλητους και πρόχειρα επιλεγμένους κριτές μας; Μα μέσα στο χαώδες συνονθύλευμα των ιδεολογικοπολιτικών εκπαιδευτηρίων όπου ακόμη και αν υπάρχουν λαμπρές εξαιρέσεις ατόμων και ιδρυμάτων –και ασφαλώς υπάρχουν– αυτοί θα έχουν το προνόμιο διακριτικής επιλογής. Επιλογές κάποιων φίλων, κάποιων που άκουσαν από την γειτόνισσά τους ή κάποιων που άκουσαν ότι είναι ομοϊδεάτης.
Για να επανέλθω στην κυρίαρχη κουλτούρα και παράδοση πολλών ξένων ιδρυμάτων, εξ αντικειμένου είναι λιγότερο επιστημονική και περισσότερο ιδεολογικοπολιτική και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας: Τα πρώτα τμήματα «περιφερειακών σπουδών» στην Βρετανία ανήκαν στο Υπουργείο αποικιών. Σπάνια βρίσκει κανείς δυτικό πανεπιστήμιο που να μην είναι συνδεδεμένο με τις κρατικές υπηρεσίες. Στις ΗΠΑ χιλιάδες πολιτικοί επιστήμονες διακινούνται ακατάπαυστα και προσοδοφόρα μεταξύ α) πανεπιστημίου, β) ιδρυμάτων προτάσεων πολιτικής πολλά από τα οποία είναι συνδεδεμένα με Πεντάγωνο και γ) κρατικών υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων των πιο μαύρων κλειστών κουτιών της εθνικής τους στρατηγικής. Η «ακαδημαϊκή» παράδοση που κυριάρχησε αν και όχι καθολικά, επί δεκαετίες γαλούχησε εκατομμύρια στοχαστές στην ιδεολογική αερολογία η οποία λόγω κεκτημένης ταχύτητας δοξάζεται και σήμερα.
Έχω σωρευμένες στο μυαλό μου και σε μηνύματα εκατοντάδες περιπτώσεις πρώην φοιτητών μου και ελλήνων ακαδημαϊκών του εξωτερικού για φρικτές καταπιέσεις και καταναγκασμούς μέσα σε επιφανή ιδρύματα: «Δεν μπορώ Panayioti να πω οτιδήποτε εδώ στην Αγγλία αν δεν είμαι αποδομηστής και φιλελεύθερος» μου έγραφε απελπισμένος πριν καμπόσα χρόνια γνωστός μου συνάδελφος που ήθελε να επαναπατριστεί αλλά είχε ελλείμματα θεωρητικά-επιστημονικά. «Τα περιοδικά αξιολογητών είναι σφηκοφωλιά ομοϊδεατών» μου έγραψε άλλος συνάδελφος που γνωρίζει καλά!!! τι γίνεται (και σχολιάζοντας σχόλιό μου στην τελευταία μου μονογραφία «Κοσμοθεωρία των Εθνών» όπου επισήμανα τέτοια πολύ διαδεδομένα φαινόμενα. «Με καταπιέζουν να πω στη διατριβή μου ότι η νεοφιλελεύθερη αγγλοσαξονική ηγεμονία θα δημιουργήσει ένα πιο σταθερό κόσμο» μου έγραφε πολύ πρόσφατα μεταπτυχιακός εκεί φοιτητής και πρώην δικός μου φοιτητής. Και αφιέρωσα δεκάδες ώρες να τον συμβουλεύω ηλεκτρονικά για το πώς θα περάσει τις καταναγκαστικές συμπληγάδες. Και τα λοιπά και τα λοιπά, που δεν γνωρίζω να συμβαίνουν ούτε ως εξαίρεση στον ταλαίπωρο ελληνικό πανεπιστημιακό χώρο και που αν λάβουν χώρα θα τύχουν ομοβροντίας ακαδημαϊκών και δημόσιων ελέγχων.
Επιτρέψτε μου να σας πω χωρίς να είναι ανάγκη να αναφερθώ επώνυμα για να μην ανοίξω τον ασκό του Αιόλου των διαπροσωπικών ερίδων, ότι οι αναφορές μου στο προηγούμενο μήνυμά μου στους δύο δίσκους της πλάστιγγας είναι κυριολεκτικά αληθέστατες. Η σύγχρονη ελληνική επιστημονική σκέψη πολλών ελλήνων ταγών του πολιτικού στοχασμού είναι στην αιχμή της πρωτοτυπίας, είναι συνδεμένη με το πολιτικό κεκτημένο της διαχρονίας, είναι επιστημονικά εύρωστη και είναι θησαυρός στην πορεία εξόδου από τις ιστορικές τανάλιες των ιδεολογημάτων, των θεωρημάτων, των ηγεμονομαχιών και της αδιέξοδης πάλης αξιώσεων ισχύος που χιλιάδες υπηρετούν στην θαυμαστή στοχαστικού ζούγκλα που μερικοί δικοί μας θέλουν να μιμηθούν άκριτα.
Για να μη επεκταθώ περισσότερο λέγοντας τα αυτονόητα, ότι δηλαδή η πολιτική σκέψη ήταν επιστρατευμένη στην αποικιοκρατία, στους ηγεμονισμούς, στις ιδεολογικομονομαχίες και στους εκπολιτισμούς, λέω μόνο ότι είναι λογικό αν κάποιος θεωρεί ιεροσυλία και είδος επανόδου στην αποικιοκρατία εάν κάποιοι επειδή έχουν το μαχαίρι και το πεπόνι άκριτα και πρόχειρα μιλούν για «ξένους κριτές» που είναι θεμιτό, δήθεν, να κρίνουν τους έλληνες επιστήμονες. Με τι κριτήρια θα επιλέξουν τους «ξένους»; Με τι αξιολογήσεις θα ιεραρχήσουν την υπεροχή των «ξένων» ώστε να τους καταστήσουν κριτές; Γνωρίζουν αυτοί οι «ξένοι» το ελληνικό ακαδημαϊκό τοπίο; Ποιας επιστημονικής, ακαδημαϊκής και δεοντολογικής παράδοσης είναι και ποιος θα το κρίνει; Ποιος θα διασφαλίσει την ιδεολογική τους αποστείρωση πριν κρίνουν έλληνες πολιτικούς επιστήμονες οι οποίοι κατά τεκμήριο οι περισσότεροι είναι αξιολογικά ελεύθεροι; Έχουν αυτοί οι «ξένοι» την παραμικρή ιδέα τι είναι ακαδημαϊκή-επιστημονική ελευθερία κλασικά νοούμενη σύμφωνα με τις δικές μας επιστημονικές παραδόσεις; Ή μήπως θα κρίνουν με τις τυποποιημένες αντιλήψεις πολλών «ξένων» πανεπιστημίων; Είναι όλα τα «ξένα πανεπιστήμια» και όλοι οι «ξένοι επιστήμονες» αξιότεροι των ελλήνων και ποιος θα το κρίνει; Ποιος και πως θα κρίνει αυτά τα περίφημα «ξένα πανεπιστήμια» και τους θαμώνες τους όταν γνωρίζουμε ότι από ποιοτική σκοπιά οι βαθμίδες τους κυμαίνονται από 0-100% και εξ αντικειμένου πολλά (ή μήπως τα περισσότερα;) είναι κάτω και από το 10% ή και του επιπέδου κακόμοιρου εγκαταλειμμένου ελληνικού ΤΕΙ παραμελημένης επαρχίας; Πως συγχωνεύονται σε μια αξιόπιστη και αντικειμενική κρίση διαφορετικές κουλτούρες και παραδόσεις; Στον εργασιακό τομέα, στον ακαδημαϊκό τομέα, στον επιστημονικό τομέα, στον ηθικό τομέα, στον κάθε είδους δεοντολογικό τομέα κτλ. Ποιος ξέρει και πως ξέρει τους άγνωστους «ξένους»;
«Ξένους» οι οποίοι έχω την εντύπωση θα επιλεγούν με όρους: Ας ρωτήσω κανένα φίλο, ας κάνω και καμιά βόλτα ή και κανένα ταξιδάκι και να μαζέψω πέντε-έξη «ξένους κριτές» να κρίνουν τους εγχώριους κατατρεγμένους ιθαγενείς!

Θα αποτελούσε διαστροφή των θέσεών μου αν κανείς πει ότι κάπου υπονόησα ότι δεν υπάρχουν και σημαντικοί επιστήμονες στο εξωτερικό ή ότι δεν πρέπει να συνεργαζόμαστε με το εξωτερικό. Ο βίος του καθενός εξάλλου είναι γνωστός, όπως είναι και η παρουσία του στο εξωτερικό και ούτε θα πρέπει να απολογούμαστε ή να μπαίνουμε στην άμυνα. Είναι ένα πράγμα όμως η ακαδημαϊκά συντεταγμένη συμμετοχή σε ξένα ακαδημαϊκά σώματα (ελλήνων στο εξωτερικό και ξένων στην Ελλάδα) και άλλο η στρεβλή, αποικιοκρατική και εξευτελιστική πρόθεση να θέσουν τους έλληνες ακαδημαϊκούς υπό κάποιου είδους αποικιοκρατική επιτήρηση και πρόχειρα στημένα «ακαδημαϊκά μνημόνια» και «επιστημονικές τρόικες».
Ήδη, σήμερα, κυκλοφορώντας στην Αθήνα κάποιος που «γνωρίζει πολλά» και που διάβασε το χθεσινό σχόλιό μου στο HEC μου είπε με νόημα: «Γιατί διαμαρτύρεσαι Ήφαιστε; Δεν ξέρεις; Φιλαράκια θα καλούν φιλαράκια για να θάψουν μη φιλαράκια, να κλείσουν ή καταδιώξουν χειραφετημένα τμήματα, να προωθήσουν νέα πολιτική τάξη και να ευνοηθούν ιδεολογικά στερεότυπα». Του απάντησα οργισμένος ότι λέει κακόγουστα αστεία και πως είναι ύβρις να υπονοούνται τέτοια πράγματα! Ή μήπως;; ….

Μερικά ερωτήματα, συντομογραφικά αν όχι τηλεσκοπικά:
Ποιος είπε ότι οι έλληνες επιστήμονες δεν έχουν συμμετοχή στα διεθνή επιστημονικά δρώμενα; Ποιος είπε ότι είναι η ποσότητα και όχι η ποιότητα των συμμετοχών που μετράει; Ποιος είπε ότι ένας ακαδημαϊκός πρέπει να τρέχει πίσω από δημοσιεύσεις ρουτίνας για να διασφαλίσει τυπικά κριτήρια; Ποιος είπε ότι οι αλληλοπαραπομπές μεταξύ ακαδημαϊκών στο γνωστό αυγάτισμα υποσημειώσεων είναι τεκμήριο επιστημοσύνης; Ποιος είπε ότι επιστημονικά κριτήρια, για παράδειγμα ποιοι θα είναι οι κριτές ποιων, κρίνονται από υπουργεία και τεχνοκράτες; Ποιος είπε ότι παρά τα πολλά προβλήματά τους υπάρχει καλύτερο καθεστώς ακαδημαϊκής ελευθερίας συγκρινόμενο με το ελληνικό; Ποιος δεν ξέρει ότι πολλές κρίσεις στο εξωτερικό γίνονται με κριτήριο τον όγκο κάποιων κειμένων που κατατίθενται και από σώματα που δεν συμμετέχουν ακαδημαϊκοί ή με κριτήριο ποιος το προλογίζει και από ποιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε; Ποιος διασφαλίζει την ακεραιότητα των λεγόμενων «περιοδικών αξιολογητών» ούτως ώστε να καθιστά μια δημοσίευση αμάχητο τεκμήριο που υπερτερεί της επιστημονικά αρμόδιας προσεκτικής αξιολόγησής του; Ποιος είπε ότι επειδή οι έλεγχοι σε κάποιο τμήμα Θεολογίας απέτυχαν ή ίσως και σε δέκα άλλα τμήματα επικρατούν τα ίδια χάλια, δεν θέλουμε στην συντριπτική μας πλειοψηφία εξορθολογισμό και ανοδική πορεία; Ποιος είπε ότι σε ανθρώπινα περιβάλλοντα μπορούν να υπάρξουν ιδεατές καταστάσεις; Ποιος είπε ότι αν δεν έχουμε ιδεατές καταστάσεις δεν μπορούμε να έχουμε φορά κίνησης προς το καλύτερο; …. Ας μην κάνουμε άλματα. Λογική χρειάζεται για να μην μας παρασύρουν στο βάραθρο, στην επιστημονική χρεοκοπία και στις έριδες όσοι ευθύνονται για την χρεοκοπία του ελληνικού κράτους.

Τώρα, η συνάδελφος Πανταζοπούλου γράφει «Εγώ έχω πλήθος εμπειριών τα 13.5 χρόνια που εργάζομαι στην Ελλάδα που μόνο δημοκρατική ακαδημαϊκή ελευθερία δεν είναι». Με όλο τον σεβασμό διαφωνώ. Όλοι μας έχουμε κακές εμπειρίες και πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά! Όμως, το Σύνταγμα, οι νόμοι μας και οι ακαδημαϊκές μας παραδόσεις προσφέρουν ακαδημαϊκή ελευθερία, επιστημονική ελευθερία, ελευθερία επιστημονικών και δεοντολογικών ελέγχων και ελευθερία αυτοσυγκρότησης, αυτορρύθμισης και αυτοδιοίκησης. Το ζήτημα είναι: πως εμείς αξιοποιούμε αυτές τις θαυμαστές, αναγκαίες και μη εξαιρετέες προϋποθέσεις; Η εκπλήρωση των σκοπών για τα οποία μας παραχωρούνται αυτά τα θαυμαστά και αναγκαία «προνόμια» είναι ένα καθημερινό άθλημα. Στο χέρι μας είναι να εκπληρώσουμε τους σκοπούς και τις προσδοκίες της κοινωνίας. Τα προβλήματα δεν αναιρούν την ουσία, οι εξαιρέσεις δεν αναιρούν τον κανόνα και η σιωπηρή πλειοψηφία δεν πρέπει να εκτελεστεί μαζικά και συνοπτικά επειδή κάποιοι για κάποιους περίεργους λόγους φαίνεται πως το έχουν αποφασίσει.

Για την θέση μου ότι οι έλληνες ακαδημαϊκοί είναι από τους καλύτερους στον κόσμο η συν. Πανταζοπούλου γράφει: «Σίγουρα? Μήπως μιλάμε για ένα ποσοστό της τάξης του 30% μόνον?». Απάντηση: Δεν γνωρίζω πως εκτιμάται και πως σταθμίζεται το 30%, 20%, 80% κτλ. Νομίζω είναι ανέφικτο να μιλάμε για ποσοστά αυτού του είδους και με αυτό τον τρόπο. Άλλου είδους αξιολογήσεις πρέπει να γίνουν. Μπορούμε να πούμε ότι, λογικά μιλώντας, ανεξάρτητα της συζήτησής μας σε όλα τα πανεπιστημιακά τμήματα του πλανήτη α) ένα μικρό ποσοστό είναι «υψηλότερων ποιοτικών βαθμίδων», β) ένα άλλο ποσοστό «μεσαίας ποιοτικής βαθμίδας» και γ) ένα μικρότερο ίσως ποσοστό «χαμηλών βαθμίδων». Απάντηση: Αυτές όμως είναι συνήθεις τάσεις σε όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις της ανθρώπινης ζωής. Πες τε μου σε ποιο τμήμα είναι όλοι Πλάτωνας και Αριστοτέλης να στείλω το παιδί μου να φοιτήσει. Τέτοια Ιθάκη όμως δεν υπάρχει και δεν ξέρω πως προκύπτει το 30%. Για να γίνω ξανά κριτικός με νόημα, όμως, σε κάποια ιδεολογικά κυριαρχούμενα τμήματα της γηραιάς πρώην αποικιοκρατικής δύναμης δεν θα έστελλα το παιδί ούτε του χειρότερου εχθρού μου (δεν υπάρχει κανένας εχθρός όσον με αφορά, ρητορικά το λέω).

Για την θέση της σ. Πανταζοπούλου: «Αμφισβητείτε ότι αν περιορισθεί ο κύκλος κρίσεων εντός των ορίων της χώρας κινδυνεύει να επηρεαστεί το αποτέλεσμα από αλλότριους παράγοντες πέραν των καθαρά επιστημονικών κριτηρίων? Η ακαδημαική κοινότητα ανά γνωστικό αντικείμενο εντός της χώρας είναι μια χούφτα άνθρωποι. … πιστευετε ότι η ανθρώπινη φύση δεν θα υπερισχύσει της δεοντολογίας ευκαιρίας δοθείσης (βλ. ανωνυμία κρίσεων) σε μια τόσο μικρή κοινότητα? …» Τα ζητήματα που τίθενται είναι πολλά. Απαντώ μερικά:
Πρώτον, κάθε επιστημονική κοινότητα και κυρίως κάθε επιστημονικό τμήμα διαθέτουν την μια ή άλλη επιστημονική και ακαδημαϊκή οντότητα σύμφωνα με την αφετηρία τους, την διαδρομή τους, τις επιτυχίες και αποτυχίες κτλ. Η άναρχη και χωρίς κριτήρια ανάμειξή τους για οποιοδήποτε λόγο και αν γίνεται είναι (πολύ μεγάλο και αντί-επιστημονικό και αντί-δεοντολογικό) λάθος. Αυτό επαναλαμβάνω, δεν αποκλείει όσμωση, συναλλαγές, συμμετοχές σε κρίσεις, κοινά προγράμματα, κοινά μεταπτυχιακά, ανταλλαγές φοιτητών, κτλ. Όμως, αυτό δεν μπορεί να γίνεται με υποκειμενικά κριτήρια, με αποφάσεις που λαμβάνονται στο πόδι και πολύ περισσότερο με ιδεολογικό σκοπό. Αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί. Σωστά γράφετε ότι η ανθρώπινη φύση τείνει να υπερισχύει της αντικειμενικότητας. Μα γι’ αυτό υπάρχουν οι θεσμοί. Υπάρχουν όμως θεσμοί και θεσμοί και σχέσεις ανθρώπων και θεσμών ποικίλων εκδοχών και αποχρώσεων. Η θεσμική δομή σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού πειθαρχεί αν όχι πειθαναγκάζει αυτή την ανθρώπινη φύση μέσα πανεπιστημιακούς θεσμούς, οι οποίοι, όμως, συχνά, σύμφωνα με πρωτογενείς εμπειρίες μου και σύμφωνα με γεγονότα που συχνά ακούω ότι συμβαίνουν, φαντάζουν ως στρατόπεδα συγκέντρωσης και ομάδες υποταγμένων ειλώτων. Για ιδιωτική και ανώνυμη μόνο χρήση, θα μπορούσα να σας δείξω προσωπική αλληλογραφία που αφορά επιφανές πανεπιστήμιο της ΜΒ: Συνάδελφος αντάλλασσε ηλεκτρονικά μηνύματα με την στενή του φίλη και του έγινε αυστηρή παρατήρηση. Ενός άλλου συναδέλφου του έκαναν παρατήρηση γιατί άφησε ειρωνικό υπονοούμενο για τα τεκταινόμενα στο εν λόγω πανεπιστήμιο. Ερωτώ: Μπορεί να λάβει χώρα μια τέτοια αθλιότητα σε ελληνικό πανεπιστήμιο; Πως θα γνωρίζουμε ότι οι «ξένοι αξιολογητές μας» δεν θα προέρχονται από κάποιο τέτοιο καθωσπρέπει καταγώγιο! Πολλοί σε όλο τον κόσμο θα προτιμούσαν να έχουν ένα προβληματικό ακαδημαϊκό περιβάλλον όπως το δικό μας με ακαδημαϊκή ελευθερία συνταγματικά κατοχυρωμένη παρά να υπηρετούν μέσα σε τέτοια σπουδαιοφανή ιδρύματα. Τέτοια προβλήματα ποτέ και πουθενά δεν είναι μαύρο και άσπρο, ούτε όμως και τα δικά μας είναι, για να δικαιολογούν «μνημόνιο κατάργησης της ελληνικής ακαδημαϊκής ζωής», όπως έγραψα.
Δεύτερον, ανεξάρτητα του τι θέλουμε, δεν υπάρχει κάποια επιστημονική οντότητα με το όνομα «παγκόσμια ακαδημαϊκή-επιστημονική κοινότητα». Τουλάχιστον στον κλάδο μου. Όντως, η επιστήμη αυτή καθαυτή είναι οικουμενική και αυτό πιστεύω και εγώ. Ο Αριστοτέλης, ο Καντ, ο Κονδύλης, το καταμαρτυρούν. Ερωτώ όμως: Υπάρχει μια «οικουμενική ακαδημαϊκή οντότητα» τα μέλη της οποίας μπορούν να διακινούνται ελεύθερα, να κρίνονται αντικειμενικά μεταξύ τους, να αναμιγνύονται χωρίς προβλήματα και να εξαιρούν την ανθρώπινη όπως λέτε φύση για να είναι καθολικά και οικουμενικά αντικειμενικά; Και πάλιν για τον δικό μου τομέα, θα αναγνώριζα καμιά εκατοστή ακαδημαϊκούς που είναι κορυφαίοι, έντιμοι, ακέραιοι, αξιολογικά ελεύθεροι και υψηλών βαθμίδων αντικειμενικότητας (με πολλούς από αυτούς μάλιστα εγώ έχω και συχνή επικοινωνία και συνεργασία). Σίγουρα υπάρχουν μερικές χιλιάδες, συνολικά. Αν όμως πάρουμε τα εκατομμύρια!!! ιδεολόγων όλων των τάσεων στην στρατευμένη αρένα του πολιτικού στοχασμού –φιλελεύθερους, κομμουνιστές, φασιστές, κριτικούς κοντστρουκτιβιστές κτλ– και τους αναμείξουμε, η ακατέργαστη λόγω ιδεολογικής πόλωσης ανθρώπινη φύση τους, ακριβώς, θα τους καταστήσει, ρητορικά μιλώντας, ανθρωποφάγους. Όλοι αυτοί όταν βρίσκονται μέσα σε εύτακτα θεσμικά κουτιά δεν αλληλοτρώγονται. Εκεί μέσα είναι καθωσπρέπει και καταναγκασμένα υποτακτικοί. Αν τους δοθεί ελευθερία σωστά νοούμενη, όμως, θα αλληλοφαγωθούν. Εμείς που έχουμε ελευθερία και παρά τα προβλήματά μας συγκριτικά μάλλον καλά πάμε. Κοντολογίς, το θέμα της ανθρώπινης φύσης που θίγετε, καθώς και το πρόβλημα της αριθμητικής στενότητας μιας μικρής ακαδημαϊκής κοινότητας, είναι σωστά. Αντιμετωπίζεται όμως, όπως είπαμε, υπό συνθήκες ακαδημαϊκής ελευθερίας και με υψηλές επιδόσεις στο άθλημα των επιστημονικών ελέγχων, των δεοντολογικών ελέγχων, των ακαδημαϊκών ελέγχων, με αυτοσυγκρότηση και με αυτορρύθμιση. Αν δεν επιτύχει ένα τμήμα και εξόφθαλμα αν παρατηρούνται φαινόμενα παρακμής και σήψης, σίγουρα θα πρέπει το τμήμα ή τα τμήματα να κλείνουν. Όμως, με αντικειμενικά και όχι με ισοπεδωτικά κριτήρια και σίγουρα όχι δολοφονώντας τον χαρακτήρα όλων. Στρατονόμους και αστυφύλακες να παρακολουθούν τα ηλεκτρονικά μας μηνύματα ή να ασχημονούν άλλως πως, όμως, δεν θέλουμε. Δεν λέω ότι κάποιος άλλος ή κάποια άλλη θέλει. Το λέω ως γενική θέση και συγκριτικά αναφορικά με τα φαινόμενα της Εσπερίας που προανέφερα.

Τέλος αλλά όχι το τελευταίο που θα μπορούσα να γράψω, τα προβλήματα του ελληνικού πανεπιστημίου είναι από καιρό γνωστά και ο φανατισμός κάποιων νεοφώτιστων εξοργίζει. Ίσως κατά 99%, τα προβλήματα απορρέουν από τις πολιτικοπαραταξιακές παρεμβολές και την γνωστή προχειρότητα του ελληνικού κράτους. Επιδεινώθηκαν με τον γνωστό νόμο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μεγάλωσαν με την οικονομική και υλικοτεχνική εγκατάλειψή μας. Όλοι γνωρίζουμε ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες εκκολάφθηκαν, επιπλέον, δεκάδες τμήματα χωρίς τις αναγκαίες προϋποθέσεις και με υποβόσκουσες σκοπιμότητες που επειδή όλοι γνωρίζουμε ή υποψιαζόμαστε προτιμώ να μην τις κατονομάσω. Μια απλή και μόνο ματιά στα προγράμματα σπουδών τέτοιων τμημάτων προκαλούν θλίψη οι επιστημονικά ανίερες συγκολλήσεις γνωστικών αντικειμένων και τα ολοφάνερα φωτογραφικά κατακερματισμένα γνωστικά αντικείμενα. Ποιος φταίει για όλα αυτά; Μήπως η σιωπηρή πλειονότητα των ελλήνων ακαδημαϊκών που ασκητικά υπηρετούν το λειτούργημά τους;
Προχειρότητες και απειλές για βάρβαρες συγχωνεύσεις και καταργήσεις, απειλές για αποικιοκρατικά ακαδημαϊκά μνημόνια και ξένους επιτηρητές και απειλές για περαιτέρω συρρίκνωση των πόρων πρέπει να μας βρουν όλους αντίθετους. Συγχωνεύσεις μπορούν να γίνουν αλλά σεβόμενοι την ακαδημαϊκή οντότητα κάθε τμήματος και μετά από εξαντλητική αντικειμενική διερεύνηση όλων των κριτηρίων που εν πολλοίς θα προσδιορίζονται από τους ίδιους τους ακαδημαϊκούς και όχι με ισοπεδωτικές μεθόδους, με επικοινωνιακές φωτοβολίδες και με επιφυλλίδες και γενικευμένους δολοφονικούς πυροβολισμούς.
Καμιά σχέση δεν έχουν όλα αυτά με την όσμωση και συνεργασία με ξένους συναδέλφους, με καλά μελετημένες ακαδημαϊκές ανταλλαγές, με κοινά προγράμματα με ξένα ιδρύματα ή ακόμη και με μια δεοντολογικά και επιστημονικά βάσιμη διεύρυνση των αναγκαίων και μη εξαιρετέων αξιολογήσεών μας. Αξιολογήσεων όμως σε όλα τα επίπεδα, με την έννοια της αναζήτησης των υπευθύνων για τους λόγους που οι τάξεις είναι συνήθως 200 ή 300 φοιτητών και οι αίθουσες χωράνε μόνο μερικές δεκάδες ή γιατί σε κάποια πανεπιστήμια φιλονικούν ακαδημαϊκοί για το ποιος θα πάρει τον μόνο προβολέα διαφανειών. Αξιολόγηση επίσης για το ποιος πήρε αποφάσεις για κάποια τμήματα, για το ποιος δεν ήλεγξε κάποια άλλα όταν έφτασαν στον πάτο και αξιολογήσεις για τις πολιτικοπαραταξιακές παρεμβάσεις για τις οποίες μπορούμε να ανοίξουμε μια μαύρη βίβλο.
Αγαπητοί συνάδελφοι: Ξυπνήσαμε ένα πρωί και περίπου μας λένε και μάλιστα με αυστηρότητα που θυμίζει χωροφύλακες της χούντας ότι είμαστε, δήθεν, περίπου αλήτες, δήθεν φαύλοι, δήθεν αναξιοκρατικοί σκεπτόμενοι, δήθεν ανάξιοι του μισθού μας, δήθεν παρείσακτοι μονολογούντες έλληνες, κτλ. Αν αυτά δεν είναι μακαρθισμός τότε τι είναι! Και μας ετοίμασαν «ακαδημαϊκό μνημόνιο» με τρόικες «ξένων» που θα εισβάλουν για να πειθαρχήσουν τους φαύλους έλληνες. Κτλ. Όπως ξέρετε δεν υπερβάλλω στο παραμικρό.
Ο συν. Τόμ Παπαδόπουλος, γράφει: «Όταν όμως η παρανομία και η ανομία στα ‘Ελληνικά Δημόσια Πανεπιστήμια’ έχει χτυπήσει κόκκινο (see past racial discrimination in the USA) δεν θα πρέπει να μας παραξενέψει αν στην προσπάθεια για να αντιστραφεί το κλίμα δούμε και μερικά χλωρά να καίγονται μαζί με τα ξερά (κάτι σαν τα θύματα του reverse discrimination)». Με όλο τον σεβασμό διαφωνώ και νομίζω οι περισσότεροι θα διαφωνήσουν: Πρόθεση των διαχρονικών διωχτών των ελληνικών πανεπιστημίων είναι να καούν τα «χλωρά» και όχι τα «ξερά». Ας μην κουβαλούμε νερό στον μύλο τους. Τα ξερά δεν θα καούν γιατί είναι φίλοι όσων θέλουν να βάλουν φωτιά και οι τελευταίοι θα τα εξαιρέσουν. Και οι περισσότεροι στα ελληνικά πανεπιστήμια –και είναι λογικό και ανθρώπινο, όπως είπαμε μερικοί να είναι άριστοι, πολλοί μεσαίοι και μερικοί χαμηλής βαθμίδας– «χλωρά» είναι.

NB
Απολογούμαι αν το μήνυμα περιέχει φραστικά και ορθογραφικά λάθη αλλά λόγω φόρτου το έγραψα ταχύρυθμα.

Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Πειραιώς