9.3.2007. Σταύρου Λυγερού Εχει πλεονέκτημα ο Δ. Χριστόφιας
Η τουρκική πλευρά είναι υποχρεωμένη να προσανατολισθεί σε διαπραγματευτική διαδικασία προς μία βιώσιμη λύση

Του Σταυρου Λυγερου

Οπως αναμενόταν, η επίσκεψη εργασίας του Δημήτρη Χριστόφια στην Αθήνα δεν προσκόμισε τίποτα καινούργιο, αλλά διαμόρφωσε το πλαίσιο σύμπλευσης του νέου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας με την ελλαδική πολιτική ηγεσία. Εάν κρίνουμε από τις εκατέρωθεν δηλώσεις, η Λευκωσία εμμένει στην γραμμή ότι η διαπραγμάτευση για μία νέα λύση πρέπει να διεξαχθεί στο πλαίσιο που συμφωνήθηκε μεταξύ του Τάσσου Παπαδόπουλου και του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ στις 8 Ιουλίου 2006.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης ουσιαστικά έχει υπαναχωρήσει απ’ αυτή τη συμφωνία και γι’ αυτό αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η εντός του Μαρτίου συνάντησή του με τον Δημήτρη Χριστόφια. Πήγε στην Αγκυρα για συνομιλίες με την τουρκική κυβέρνηση εν όψει ακριβώς αυτής της συνάντησης.

Το πλεονέκτημα του νέου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ότι αναγνωρίζεται διεθνώς ως πολιτικός, που επιδιώκει διακαώς λύση και σέβεται τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων. Κατά συνέπεια, η τουρκική πλευρά δεν μπορεί να επαναπαυθεί, όπως μέχρι τώρα, στην αντιπάθεια της Δύσης προς τον Τάσσο Παπαδόπουλο.

ΗΠΑ – Βρετανία

Οι Αμερικανοβρετανοί είναι ικανοποιημένοι από την εκλογή Χριστόφια, επειδή θεωρούν ότι είναι ευεπίφορος να αποδεχθεί και επιπλέον μπορεί να περάσει μία λύση τύπου Ανάν. Αυτό, όμως, μένει να αποδειχθεί στην πράξη. Ο ίδιος έχει δεσμευθεί ότι δεν πρόκειται να αποδεχθεί νέο σχέδιο Ανάν ή κάποια παραλλαγή του. Από την άλλη πλευρά, όμως, η Γραμματεία του ΟΗΕ θα δρομολογήσει τον νέο κύκλο διαπραγμάτευσης στο ήδη γνωστό πλαίσιο.

Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, η E.E. έχει βρεθεί σε μία παράδοξη όσο και δυσχερή θέση. Tο βόρειο τμήμα μιας χώρας-μέλους κατέχεται από χώρα που είναι υποψήφια προς ένταξη (Τουρκία)! Aυτό συνιστά ανωμαλία. Oχι τόσο για λόγους πολιτικής ηθικής όσο γιατί προκύπτουν λειτουργικές περιπλοκές. Οι Ευρωπαίοι εταίροι μας παρέκαμψαν το ζήτημα ότι η Αγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Και παραλλήλως έδωσαν μπόλικο χρόνο στους Τούρκους για να ανταποκριθούν στη ρητή συμβατική τους υποχρέωση να εφαρμόσουν το πρωτόκολλο τελωνειακής ένωσης. Δηλαδή, να ανοίξουν τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά τους στα κυπριακά πλοία κι αεροπλάνα.

Eάν συνεχίσουν να αρνούνται, η E.E. είναι υποχρεωμένη αργά ή γρήγορα να λάβει κάποια μέτρα εναντίον τους. Διαφορετικά θα αυτοεξευτελισθεί. Οι Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να κληρονομήσουν το Κυπριακό και τις περιπλοκές, που συνεπάγεται. Αυτός ήταν ο λόγος, που στις παραμονές του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Ανάν (Απρίλιος 2004) πίεσαν ασφυκτικά υπέρ του «ναι». Η συντριπτική επικράτηση του «όχι», όμως, δημιούργησε πολιτικό τετελεσμένο.

Η απόρριψη του σχεδίου Ανάν είχε ως αποτέλεσμα η Λευκωσία να περάσει στο διπλωματικό πεδίο μία δύσκολη διετία. Πολλές οι πιέσεις, κλίμα διπλωματικής απομόνωσης και απειλές για de facto αναγνώριση του ψευδοκράτους. Και βεβαίως η καλλιέργεια της εντύπωσης ότι ο Τ. Παπαδόπουλος δεν ήθελε λύση. Επί της ουσίας, όμως, ο κυπριακός Ελληνισμός δεν υπέστη καμία ανήκεστο βλάβη.

Με την εκλογή Χριστόφια, δεν υπάρχει ούτε το πρόσχημα, που υπήρχε επί Παπαδόπουλου. Ο νέος Πρόεδρος, μάλιστα, δηλώνει ότι πρώτη προτεραιότητά του είναι να σπάσει τη διπλωματική ακινησία των τελευταίων 20 μηνών και να δρομολογήσει διαδικασία επίλυσης. Οπως προαναφέραμε, όμως, εάν δεν μεσολαβήσει μία στρατηγική αναθεώρηση, η διαπραγμάτευση θα διεξαχθεί από εκεί που σταμάτησε.

Το τερατούργημα του λόρδου Χάνεϊ και του Αλβάρο Ντε Σότο, που φέρει το όνομα του Κόφι Ανάν, νομικά είναι νεκρό, αλλά η φιλοσοφία του πολιτικά ζει και περιμένει στη γωνία. Στην πραγματικότητα, από τη Γραμματεία του ΟΗΕ, που τουλάχιστον σ’ αυτό το θέμα κατευθύνεται απολύτως από τους Αμερικανοβρετανούς, οι Ελληνοκύπριοι δεν μπορούν να περιμένουν τίποτα ποιοτικά καλύτερο. Στα 30 χρόνια των συνομιλιών έχει σταδιακά παγιωθεί ένα «διαπραγματευτικό κεκτημένο» που οδηγεί σε παραλλαγές της ίδιας εκτρωματικής λύσης.

Στρατηγική αναθεώρηση

H ένταξη της Kύπρου στην E.E. ενίσχυσε αναμφισβήτητα τη θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς και επιβάλλει ορισμένες αλλαγές στο σχέδιο Ανάν, αλλά δεν ανέτρεψε αυτομάτως το υφιστάμενο διπλωματικό πλαίσιο αναζήτησης λύσης. Για να προσανατολισθεί η διαπραγματευτική διαδικασία προς μία βιώσιμη λύση, που να ανταποκρίνεται με ρεαλισμό στις υφιστάμενες συνθήκες, πρέπει να υπάρξει μία στρατηγική αναθεώρηση με κριτήριο τη συλλογική ασφάλεια και ευημερία του κυπριακού Eλληνισμού, ο οποίος ψήφισε «όχι» για λόγους αυτοσυντήρησης.

Οσοι έσπευσαν να ερμηνεύσουν την ήττα Παπαδόπουλου σαν μεταστροφή των Ελληνοκυπρίων προς μία λύση τύπου Ανάν, αυθαιρετούν. Η αλήθεια είναι ότι τόσο ο Δημήτρης Χριστόφιας όσο και ο Γιαννάκης Κασουλίδης έκαναν προεκλογικά τα πάντα για να αποσυνδέσουν την υποψηφιότητά τους από το σχέδιο Ανάν και τις παραλλαγές του.

Παρ’ όλα αυτά, πολλοί στην Αθήνα υποστήριξαν την υποψηφιότητα Χριστόφια αφενός, για να βγάλουν εκτός παιχνιδιού τον Τάσσο Παπαδόπουλο κι αφετέρου, για να ξαναφέρουν στο τραπέζι μία λύση τύπου Ανάν. Είναι όλοι αυτοί, που με περισσή επιπολαιότητα θεωρούν ότι αυτός είναι ο τρόπος για να απαλλαγούν από το Κυπριακό.

Στην πραγματικότητα, θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο. Μια τέτοια λύση δεν είναι μόνο αφόρητα ετεροβαρής για τους Ελληνοκυπρίους. Είναι κυρίως συνταγή για πρόκληση κρίσης και νέων εθνοτικών αντιπαραθέσεων, οι οποίες αναπόφευκτα θα ενέπλεκαν και την Αθήνα με ό,τι αυτό συνεπάγεται στα ελληνοτουρκικά κι όχι μόνο.

Προσέγγιση από μηδενική βάση

Η ήττα Παπαδόπουλου, όμως, έχει και θετική πλευρά. Οι Ελληνοκύπριοι έχουν για πολλά χρόνια βολευτεί σε ψευδαισθήσεις. Πατούν σε δύο βάρκες. Από τη μία απορρίπτουν λύση τύπου Ανάν. Από την άλλη, όμως, επιμένουν στο μη ρεαλιστικό στερεότυπο της συμβίωσης με τους Τουρκοκύπριους σ’ ένα ενιαίο κοινό κράτος, όπως διαλαλεί σε κάθε ευκαιρία ο νέος πρόεδρος.

Η συμβίωση των δύο κοινοτήτων έχει νόημα μόνο με όρους μιας πραγματικής ομοσπονδίας, χωρίς εσωτερικούς φραγμούς και παρεμβατικά δικαιώματα. Τόσο η Αγκυρα όσο και οι Τουρκοκύπριοι, όμως, αρνούνται μία τέτοια λύση. Το σημαντικότερο είναι ότι η Γραμματεία του ΟΗΕ έχει προ πολλού απομακρυνθεί από μία τέτοια λύση.

Στο σημείο που έχουμε φθάσει, το πραγματικό δίλημμα είναι διχοτόμηση τύπου Ανάν ή διχοτόμηση, που κατά το δυνατόν θα εξασφαλίζει τα συμφέροντα του κυπριακού Ελληνισμού. Δεν υπάρχει πια περιθώριο ούτε για να διατηρηθεί η σημερινή ασταθής ισορροπία της μη λύσης. Από τη στιγμή που η Κύπρος εντάχθηκε στην Ε.Ε., το Κυπριακό κατέβηκε οριστικά από το ράφι.

Η πολιτική ελίτ στη Λευκωσία πρέπει να απεγκλωβισθεί από τα στερεότυπα τριών δεκαετιών, που συντηρούν ψευδαισθήσεις και να προσεγγίσει το ζήτημα εξ υπαρχής, κοιτάζοντας κατάματα την πραγματικότητα. Μία νέα προσέγγιση για την εξεύρεση βιώσιμης λύσης πρέπει να εκκινήσει από μηδενική βάση και να λάβει υπόψη τις βασικές επιδιώξεις των δύο πλευρών. Τέτοιο ενδεχόμενο, όμως, δεν υπάρχει στην ατζέντα όχι μόνο του Δημήτρη Χριστόφια, αλλά ούτε και των άλλων πολιτικών αρχηγών. Γι’ αυτό και παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις, η απειλή μιας λύσης τύπου Ανάν είναι όχι μόνο υπαρκτή, αλλά και πιο πιθανή παρά ποτέ.