Διδακτορικά – ακαδημαϊκές, επιστημολογικές και μεθοδολογικές πτυχές

Περιεχόμενα
Γενικές επισημάνσεις
Βασικές προϋποθέσεις κατά τον υποφαινόμενο
Δημοσιεύσεις του υποφαινόμενου
Συνιστώμενα ως κύρια αναγκαία και μη εξαιρετέα έργα

Γενικές επισημάνσεις
Συχνά φοιτητές που πληρούν τα κριτήρια του νόμου για την δυνατότητα υποβολής πρότασης για διδακτορική έρευνα επισκέπτονται το γραφείο μου ή μου γράφουν και εκφράζουν διάφορες ιδέες. Επειδή η διδακτορική έρευνα είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, είναι καλύτερα οι υποψήφιοι να είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για μια τέτοια συζήτηση. Κυρίως, είναι αναγκαίο να είναι αρκούντως υποψιασμένοι ότι η συγκρότηση μιας διδακτορικής διατριβής αποτελεί για αυτούς μια υπόθεση ζωής που θα προσδιορίσει τον στοχαστικό τους προσανατολισμό εφ’ όρου ζωής. Δεν αξίζει να μπουν στην αφετηρία μιας τέτοιας προσπάθειας, επιπλέον, αν δεν είναι έτοιμοι να κάνουν κάτι σοβαρό και αξιόλογο.
Καταρχάς, όσον αφορά την διαδικαστική πτυχή, σημειώνω ότι υποψήφιοι διδάκτορες είναι μόνο όσοι κατέχουν μεταπτυχιακό δίπλωμα είτε του Πανεπιστημίου Πειραιώς είτε άλλου ισότιμου τίτλου. Επιπλέον, απαιτείται όπως το μεταπτυχιακό δίπλωμα είναι συναφές με το γνωστικό αντικείμενο που επιζητείται να εξεταστεί στο πλαίσιο της διδακτορικής έρευνας. Όσον αφορά τον υποφαινόμενο, αυτό σημαίνει εποπτεία της θεωρίας διεθνών σχέσεων.
Διαδικαστικά, επίσης, είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι δεν έχει τόσο σημασία η τυπική έναρξη ενός διδακτορικού όσο η υποβολή μιας βάσιμης πρότασης που αφενός θα γίνει αποδεκτή από τον Τομέα και από την Γενική Συνέλευση και αφετέρου θα αποτελέσει στέρεα βάση για την περαιτέρω έρευνα. Δεν είναι τυχαίο ότι μερικά καλά πανεπιστήμια απαιτούν από τους υποψήφιους «προδιδακτορική διατριβή» η οποία στην συνέχεια αξιολογείται.
Η αιτιολόγηση είναι ότι μια σοβαρή διδακτορική έρευνα είναι μεγάλη υπόθεση τόσο για τον υποψήφιο όσο και για τους εμπλεκόμενους καθηγητές. Οι σπάνιοι υλικοί και ανθρώπινοι πόροι ενός πανεπιστημίου απαιτείται να χρησιμοποιούνται παραγωγικά και ένα διδακτορικό που αρχίζει σε λανθασμένη βάση και πορεύεται προς λανθασμένο προσανατολισμό είναι μια περιπέτεια στην οποία κανείς δεν πρέπει να εμπλέκεται. Το γεγονός των εκατοντάδων «ανενεργών διδακτόρων» στα ελληνικά πανεπιστημιακά τμήματα μαρτυρεί ότι αυτό το σημαντικό ζήτημα δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη
(περισσότερα για τις διαδικασίες βλ. σχετική ανακοίνωση του Τμήματος)

Βασικές προϋποθέσεις και ακαδημαϊκοί προσανατολισμοί

Θα αποτελέσει θετικό στοιχείο για την υποψηφιότητα εάν το προαπαιτούμενο μεταπτυχιακό δίπλωμα είναι σε τομείς διεθνών σχέσεων ή παραπλήσιων γνωστικών αντικειμένων. Χωρίς αυτό να είναι περιοριστικό, οι προτάσεις θα μπορούσαν να αναφέρονται στους πιο κάτω ενδεικτικούς επιστημονικούς προσανατολισμούς και θέματα:
Α. Το διεθνές υποσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου και πιο συγκεκριμένα το πλέγμα σχέσεων Ελλάδας –Τουρκίας – Κύπρου τον εικοστό αιώνα.
Β. Το διεθνές υποσύστημα των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης.
Γ. Οι διεθνοπολιτικές και στρατηγικές πτυχές της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι συγκεκριμένες πτυχές των εν λόγω ή άλλων φαινομένων, οι προς διερεύνηση συγκεκριμένες περιπτώσεις, οι χρονικοί περίοδοι στις οποίες θα αναφερθούν και άλλα ζητήματα ουσίας και μεθοδολογίας θα συζητηθούν με τον επιβλέποντα καθηγητή και τους άλλους καθηγητές του Τομέα Διεθνών Σχέσεων ή άλλους καθηγητές του Τμήματος.
Δ. Η διδακτορική έρευνα θα πρέπει να έχει θεωρητικό προσανατολισμό και δεν θα περιοριστεί σε ιστορικές-περιγραφικές διατυπώσεις. Δηλαδή θα επεξεργαστεί κεντρικής σημασίας διατυπώσεις για το διεθνές σύστημα με σκοπό αφενός να εξηγήσει και ερμηνεύσει επαρκώς τα πιο πάνω φαινόμενα και αφετέρου να επαληθεύσει ή διαψεύσει θεωρητικές υποθέσεις ευρύτερου ενδιαφέροντος όπως,
1) η ισχύς στις διεθνείς σχέσεις,
2) οι διεθνείς θεσμοί, το διεθνές δίκαιο και τα συστήματα συλλογικής ασφάλειας,
3) οι σχέσεις μικρών και μεγάλων δυνάμεων,
4) η έννοια της δικαιοσύνης στο σύγχρονο διεθνές σύστημα
5) τα αίτια πολέμου στις διεθνείς σχέσεις,
6) τα αίτια επιτυχίας ή αποτυχίας στην επίλυση των διακρατικών διενέξεων,
7) ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων στις περιφερειακές διενέξεις και αίτια δημιουργίας, όξυνσης ή αντίστροφα επίλυσης διενέξεων σε διεθνή υποσυστήματα,
8) κριτήρια και παράγοντες διπλωματικής συμπεριφοράς μικρών και μεγάλων δυνάμεων και 9) ζητήματα κοινωνικοπολιτικής οντολογίας των διεθνών σχέσεων. Κριτήριο είναι η διεξαγωγή έρευνας υψηλών επιστημονικών προδιαγραφών, μεγάλης ερμηνευτικής εμβέλειας».
Ε. Ο γράφων θεωρεί το πεδίο της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας ως το σημαντικότερο πλέον πεδίο της επιστημονικής μελέτης των διεθνών σχέσεων. Για το ζήτημα αυτό βλ. το δοκίμιο Διεθνής Πολιτική Οικονομία σε παραπλήσια σελίδα

Δημοσιεύσεις του υποφαινόμενου για τα ζητήματα των πανεπιστημιακών σπουδών, των διεθνολογικών σπουδών, των μεταπτυχιακών σπουδών και της διδακτορικής έρευνας.
Εκτενείς απόψεις του υποφαινόμενου για το επίμαχο ζήτημα βρίσκονται στην μονογραφία Οι διεθνείς σχέσεις ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, διαδρομή, αντικείμενο, περιεχόμενο και γνωσιολογικό υπόβαθρο (Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2004) (ηλεκτρονική διεύθυνση όπου υπάρχει περιγραφή, περιεχόμενα και αλφαβητικό ευρετήριο). Η ανάλυση επιχειρεί να περιγράψει και να ερμηνεύσει το διεθνολογικό επιστητό στο σύνολό του. Στο κεφάλαιο 8 και ιδ. στην ενότητα 8.6 (σελ. 656-676) η ανάλυση εστιάζεται στους θεματικούς και επιστημονικούς προσανατολισμούς μιας διδακτορικής διατριβής στις διεθνείς σχέσεις. Συναφής επίσης είναι η ανάλυση του κεφ. 2 (σελ. 106-220) και οι ενότητες 8.1-8.3 (σελ. 574-633). Για να είναι πιο παραγωγικές οι συναντήσεις και για να κερδίζουμε χρόνο στις επικοινωνίες και συζητήσεις με όσους ενδιαφέρονται να; με συναντήσουν για ζητήματα διδακτορικών διατριβών, συνιστώ μελέτη αυτών των κειμένων.
Σημειώνω επίσης ότι το σύνολο των θεωρήσεών μου σε αποκρυσταλλωμένη πλέον μορφή βρίσκονται στο Κοσμοθεωρία των Εθνών, Συγκρότηση και συγκράτηση των κρατών, της Ευρώπης και του Κόσμου (Εκδόσεις Ποιότητα)

Συνιστώμενα ως κύρια αναγκαία και μη εξαιρετέα έργα επιστημονικής, επιστημολογικής και μεθοδολογικής συγκρότησης ενός υποψήφιου πριν την έναρξη ενός διδακτορικού
Υπάρχουν αναρίθμητα κείμενα μεθοδολογίας και επιστημολογίας. Στο πεδίο διεθνών σχέσεων αφού εκλάβουμε ως δεδομένο ότι ένας υποψήφιος είναι γνωστικά επαρκής στην θεωρία διεθνών σχέσεων (βλ. Βιβλιογραφία που προτείνω στους φοιτητές και Κορυφαία βιβλία διεθνών Σχέσεων) θα συνιστούσα να εστιάσει την προσοχή του σε τρία βιβλία.
Πρώτον, στα δύο εμβληματικά κείμενα του Kenneth Waltz, Ο Άνθρωπος, το κράτος και ο Πόλεμος και Θεωρία Διεθνούς πολιτικής. Το τελευταίο στα πρώτα τέσσερα κεφάλαια αναλύονται εκτενώς τα κύρια επιστημολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα μιας θεωρητικά εδρασμένης επιστημονικής διατριβής. Το πρώτο, περιέχει το σύνολο του προβληματισμού για τα τρία επίπεδα ανάλυσης και τις μεταξύ τους συναρτήσεις.
Δεύτερον, του St. Van Evera, Εισαγωγή στην μεθοδολογία των πολιτικών επιστημών (Εκδόσεις Ποιότητα). Το σύντομο και περιεκτικό βιβλίο του Van Evera, εκτός του ότι είναι γραμμένο από διεθνολόγο, περιέχει το σύνολο του προβληματισμού, των όρων, των εννοιών και των συναρτημένων ζητημάτων που αντιμετωπίζει ένας υποψήφιος διδάκτορας που επιθυμεί να συγγράψει μια επιστημονικά συγκροτημένη εργασία.
Τρίτον, Παναγιώτης Κονδύλης. Σε όλα σχεδόν τα κείμενα του Παναγιώτη Κονδύλη προσφέρονται εμβριθείς και πολύτιμες επιστημολογικές αναλύσεις. Μπορεί κανείς να δει το γενικότερο επιστημολογικό πλαίσιο του Κονδύλη στις συνεντεύξεις του που δημοσιεύτηκαν στο Παναγιώτης Κονδύλης, Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης (Νεφέλη). Εκεί, ο Κονδύλης, εξηγεί γλαφυρά και κρυστάλλινα τον προσγειωμένο τρόπο σκέψης ενός πολιτικού στοχαστή. Σίγουρα ο Κονδύλης και ο Waltz, αποτελούν ίσως τους κορυφαίους στοχαστές της πολιτικής επιστήμης των διεθνών σχέσεων οι οποίοι έχοντας κατανοήσει τα στοχαστικά και μεθοδολογικά ναρκοπέδια μεταξύ των τριών επιπέδων ανάλυσης μπόρεσαν να αποκρυσταλλώσουν τις κύριες θεωρήσεις των ζητημάτων που βρίσκονται στον πυρήνα κάθε άξιας λόγου περιδιάβασης στο πεδίο του πολιτικού στοχασμού: Της ισχύος, της αυτοσυντήρησης, της διαφοράς μεταξύ ιδεολογίας και επιστήμης και της απροσμέτρητης ποικιλομορφίας των φορέων και δρώντων στα τρία επίπεδα ανάλυσης.