Συγχαρητήρια για την επιτυχία σας και την επιλογή του Τμήματός μας με αποτέλεσμα για μια ακόμη χρονιά να καταταχθεί πρώτο μεταξύ των ομοειδών Τμημάτων της Ελλάδας.

Όπως είχα πει και στην προηγούμενη σειρά πριν ένα χρόνο, έχετε επιλέξει ένα «Τμήμα Ιατρικής της Διεθνούς Πολιτικής».

            Οι διεθνείς και ευρωπαϊκές σπουδές αφορούν  τον άνθρωπο, το κράτος, το διεθνές σύστημα και τις μεταξύ τους αλληλοσυνδέσεις και αλληλοσυναρτήσεις.

Δηλαδή, αναρίθμητα ζεύγη και άπειρους συνδυασμούς δρώντων. Για κάποιο με αξιώσεις για πνευματική, επιστημονική και επαγγελματική επιτυχία η πρόκληση για εκπαίδευση υψηλών βαθμίδων σε τόσα πολλά και αλληλένδετα γνωστικά πεδία είναι πολύ μεγάλη.

Το σύγχρονο διεθνές σύστημα συγκροτήθηκε σχετικά πρόσφατα, το 1648 στην Συνθήκη της Βεστφαλίας και επικυρώθηκε στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ μόλις το 1945.

Σε τι συνίσταται όμως η επιστημονική πρόκληση;
Να αρχίσουμε από τον Άνθρωπο. Σκεφτείτε πόσο βαθιά είναι η ανθρώπινη ετερότητα. Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου, όπως λέει η γνωστή ρήση, πλην πολιτικός πολιτισμός σημαίνει πολιτειακή ένταξη αυτής της ανθρώπινης ετερότητας, δηλαδή κοινό τρόπο ζωής με εκατομμύρια άλλους.

Τι συγκροτεί και συγκρατεί τόσα εκατομμύρια σε μια ενιαία Πολιτική ομάδα;  Τι είναι αυτό που μας ενώνει πολιτικά και όταν όλοι κινδυνεύσουμε πολλοί από εμάς επιδεικνύουμε αυτοθυσία για την συλλογική επιβίωση;

Στο δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, έτσι, το κρατικό, όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως ετερότητας απαιτείται να προσαρμοστούν στις επιταγές του κοινωνικοπολιτικά προσδιορισμένου συλλογικού βίου, μέσα δηλαδή σε μια ενιαία πολιτική στέγη.

Σκεφτείτε λοιπόν πόσο απέραντη και ταυτόχρονα βαθιά είναι η ενδοκρατική ζωή όπου μέσα σε μια δίνη στροβιλίζονται εκατομμύρια ανθρώπινες ετερότητες αναζητώντας τόσο την ατομική όσο και την συλλογική αλήθεια, ένα κοινό τρόπο ζωής και κοινούς νόμους ρύθμισης όλου του φάσματος των σχέσεών τους, και τους τρόπους αλλαγής αυτών των νόμων.

Η ευημερία, η ευτυχία, η ευνομία, η ευταξία και η ασφάλεια  ήταν πάντα και θα συνεχίσει να είναι ο σκοπός όλων όσων συμμετέχουν.

Αυτοί οι ευγενείς στόχοι, εν τούτοις, δεν μπορούν να ευοδωθούν εάν ο εσωτερικός βίος δεν διεξάγεται ομαλά και εάν στην ανταγωνιστική διεθνή πολιτική δεν υπάρχει ασφάλεια.

Αντλώντας παραδείγματα από την ιστορία διαπιστώνουμε ότι για όλες οι κοινωνίες όλων των εποχών η ευνομία, η ευταξία και η ελευθερία αποτελούν θέσφατα και έσχατες λογικές.

Η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στην αρχαιότητα ονομαζόταν «ιδεώδες της ελευθερίας» και σήμερα εθνική ανεξαρτησία.

Στις μέρες μας όλα τα κυρίαρχα κράτη την κατοχύρωσαν και την επικύρωσαν νομικοπολιτικά στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ ως την κοινή κοσμοθεωρητική τους παραδοχή πάνω στην οποία εδράζεται το καθεστώς της κρατικής κυριαρχίας και οι υψηλές αρχές του διεθνούς δικαίου για μη επέμβαση και εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία.

Με δεδομένες αυτές τις πραγματικότητες στο πεδίο του πολιτικού πολιτισμού δρασκελίστε τώρα το σύνορο που περνάει στο διεθνές σύστημα. Σκεφτείτε τα εκατοτρισεκατομύρια, δηλαδή αμέτρητα, πιθανά ζεύγη σχέσεων μεταξύ των δρώντων στο πλανητικό πεδίο και αναλογιστείτε πόσο σύνθετα, απρόβλεπτα, αστάθμητα και ρευστά μπορεί να είναι τα πράγματα.

Διαβάστε τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ –και κάθε διεθνολόγος πρέπει να τον διαβάζει– για να δείτε μετά από μια μακρά διαμορφωτική διαδρομή τι αποφασίστηκε από όλα ανεξαιρέτως τα κράτη το 1945.

Προσέξτε τις βασικές αρχές και τους κεντρικούς άξονες της διεθνούς πολιτικής οργάνωσης όπως τα ίδια τα κράτη τους όρισαν το 1945.

Εν πολλοίς, λογικά θα γίνει αμέσως κατανοητό ότι  τα δομικά χαρακτηριστικά που έτσι προσδιορίστηκαν εδραιώνουν ένα κρατοκεντρικό σύστημα μελών άνισου μεγέθους, άνισης ισχύος και άνισης ανάπτυξης.

Οι προεκτάσεις είναι ασφαλώς βαθύτατες και δεν μπορούν παρά να απασχολούν βαθιά και πλατιά κάθε διεθνολόγο.

Σκεφτείτε ακόμη πόσο πιο περίπλοκο καθίσταται το πλανητικό πεδίο άμα λάβουμε υπόψη ότι και στα τρία επίπεδα η ιστορικότητα των βαθύτερων διαμορφωτικών παραγόντων και κριτηρίων επενεργεί αστάθμητα, απρόβλεπτα και δραστικά στις στάσεις και στις συμπεριφορές των ανθρώπων και των κρατών στα οποία ανήκουν.

Ο ρόλος της ισχύος και των διανεμητικών της συνεπειών είναι κεντρικό ζήτημα της πολιτικής θεωρίας του διεθνούς συστήματος.

ΠΡΩΤΟΝ, εάν η ισχύς του κάθε ατόμου δεν θεσπίζεται και ελέγχεται κοινωνικοπολιτικά ενδέχεται να επικρατούν συνθήκες προ-πολιτικής βαρβαρότητας και συχνά αυτό συμβαίνει.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ, ένας υψηλός σκοπός του κράτους ε
ίναι η θέσπιση της ισχύος και των διανεμητικών προεκτάσεών της στην πολιτική και οικονομική οργάνωση της ενδοκρατικής τάξης.

ΤΡΙΤΟΝ, σε κάθε σοβαρή προσπάθεια να κατανοηθεί η διεθνής και ευρωπαϊκή πολιτική τίθεται το αξονικό και κεντρικό ερώτημα χωρίς την απάντηση του οποίου η συζήτηση για το διεθνές σύστημα διολισθαίνει στην πολιτική θεολογία: Ποιος θεσπίζει την ισχύ στην διεθνή πολιτική και ποιος αποφαίνεται για τις διανεμητικές της συνέπειες; Το ερώτημα αυτό είναι σημαντικό και δεν μπορεί να απαντηθεί με ευχολόγια ή δόγματα επινοημένα εκτός πολιτικής οργ
άνωσης.

Καθότι το ουσιαστικό ερώτημα της ανάλυσης της πολιτικής οργάνωσης είναι ποια κοινωνία και πως θεσπίζει τις διανεμητικές λειτουργίες της ισχύος και τις απορρέουσες πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες.

Θα πρέπει να σκεφτείτε βαθιά αυτό το ερώτημα γιατί ίσως είναι ο πυρήνας της επιστήμης μας. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για την ΕΕ μέχρι να καταλήξει, εάν καταλήξει, σε ένα ενιαίο κοινωνικοπολιτικό σύστημα.

Αυτονόητα η κρίση των τελευταίων ετών κατ
έστησε το ερώτημα αυτό ακόμη πιο επιτακτικό στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης καθότι επηρεάζει βαθύτατα και διανεμητικά την δημοκρατία, την ελευθερία και την ευημερία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.

Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος της ισχύος στην διεθνή πολιτική, ποιος την ελέγχει, ποιος την θεσπίζει και ποιος ωφελείται ή ζημιώνεται. Ο προβληματισμός για τον συναφή ρόλο των μεγάλων δυνάμεων είναι καίριος όπως είναι και αμφιλεγόμενος.

Όπως θα δείτε σε αυτό το Τμήμα η διδασκαλία της διπλωματίας και της στρατηγικής των μεγάλων δυνάμεων, ευτυχώς θα έλεγα, αφθονεί. Γιατί έτσι μελετάμε τις βαθύτερες διαμορφωτικές δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής και έχουμε μια γνώση υψηλών περιγραφικών και ερμηνευτικών προδιαγραφών.

Τώρα, ερχόμαστε στο φοβερό αυτό φαινόμενο, του πολέμου. Ο πόλεμος, έγραψε ένας μεγάλος ιστορικός και διεθνολόγος, ο Edward Carr, παραμονεύει σε κάθε γωνιά της διεθνούς πολιτικής όπως παραμονεύει στην ενδοκρατική τάξη η επανάσταση ή η αλλαγή της κυβέρνησης ή ενός υπουργού ή ενός νόμου.

Τις ποιοτικές βαθμίδες ενός δ
ιεθνολόγου, παρατήρησε ένας άλλος σημαντικός διεθνολόγος, ο Martin Wight, τις σταθμίζεις και τις εκτιμάς από το τι λέει για τον πόλεμο. Φαινόμενο που συνοδεύει τον πολιτικό πολιτισμό από την πρώτη στιγμή εμφάνισής του.

Πως μπορεί λοιπόν κανείς να είναι επιστήμονας μέσα σε ένα τόσο σύνθετο κόσμο χωρίς να περιπέσει στο πεζό και επικίνδυνο πεδίο της έκφρασης γνωμών ή να καταστεί συνειδητά ή ανεπίγνωστα προπαγανδιστής στην διαπάλη εντός και μεταξύ των κρατών.

Γιατί ενώ οι αγώνες ισχύος ενδοκρατικά και διακρατικά είναι μια αδήριτη πραγματικότητα στην οποία τελικά ως πολίτες ενός κράτους όλοι μας συμμετέχουμε, χρήσιμο και αναγκαίο είναι πρώτα να υπάρχει γνώση των πραγμάτων για να λειτουργούμε πάνω σε πολιτικά ορθολογιστική βάση.

Αυτός ο σκοπός μπορεί να εκπληρωθεί μόνο με καλή θεωρία.

Καλή θεωρία σημαίνει άριστη και ακριβή περιγραφή και ερμηνεία της ανθρώπινης κατάστασης στα τρία επίπεδα ανάλυσης και τον τρόπο που συμπλέκονται.

Επιστήμη έχουμε όταν έτσι εδραιώνονται τεκμηριωμένα πορίσματα και πορίσματα για τις προϋποθέσεις της διεθνούς πολιτικής, τις νομοτέλειές της, τους βαθύτερους διαμορφωτικούς παράγοντες, τις εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές, τους κανόνες και τις εξαιρέσεις.

Εξ αντικειμένου, στο δικό μας επι
στημονικό πεδίο η καλή θεωρία δεν είναι κάτι το αυτονόητο.

Η επιστήμη που μελετά την διεθνή πολιτική είναι ένα απαιτητικό άθλημα, ίσως πολύ πιο προκλητικό και απαιτητικό από την ιατρική επιστήμη ή άλλες επιστήμες.

Η θεωρία, εν τέλει, είναι ο τρόπος να κατανοήσουμε σωστά την πραγματικότητα, και, κάτι πολύ πιο δύσκολο, την αλήθεια των αναρίθμητων ή τουλάχιστον των κύριων φορέων πολιτικής εξουσίας, δηλαδή των κρατών, όπως αυτά την βλέπουν.

Σωστά, πάντως, ένας κορυφαίος Δάσκαλος της διεθνούς πολιτικής, ο Kenneth Waltz, έγραψε ότι ο διεθνολόγος είναι ο «γιατρός της διεθνούς πολιτικής».

Παραφράζοντάς τον, λοιπόν, σας λέω με νόημα ότι εισήλθατε σε ένα «Τμήμα ιατρικής της διεθνούς πολιτικής».

Τα λάθη μάλιστα της διάγνωσης των αιτίων στην διεθνή και ευρωπαϊκή πολιτική είναι πολύ μεγαλύτερων προεκτάσεων απ’ ότι τα λάθη ενός μεμονωμένου γιατρού στην διάγνωση των σωματικών βλαβών.

Η αξιολογικά ελεύθερη περιγραφή και ερμηνεία των αιτίων και αιτιατών  της διεθνούς πολιτικής βρίσκεται στον πυρήνα των σπουδών σας.

Εμείς εδώ αφενός είμαστε ή προσπαθούμε να είμαστε αξιολογικά ελεύθεροι στην καλλιέργεια της γνώσης υπό καθεστώς επιστημονικής ελευθερίας και αφετέρου αγωνιούμε να ιεραρχήσουμε την γνώση πάνω στην κλίμακα των σημασιών και με τρόπο που την καθιστά κοινωνικοπρακτικά χρήσιμη.

Από τα πολλά που θα ακούσετε και διαβάσετε τα επόμενα χρόνια προσπαθήστε με την δική σας λογική και τον δικό σας ορθολογισμό να δείτε πως θα αποκτήσετε θεωρητική γνώση υψηλών ερμηνευτικών βαθμίδων και ευρέως φάσματος.

Επιφοίτηση γνώσης δεν υπάρχει.

Η γνώση απαιτεί προσπάθεια και αυτό σημαίνει ευρυμάθεια, κριτική σκέψη, αποφυγή αθεμελίωτων γνωμών, κατανόηση της διαδρομής του πολιτικού πολιτισμού και των νομοτελειών, των κανόνων και των εξαιρέσεων της Οδύσσειας των κρατών και των ανθρώπων στην προσπάθειά τους να διαθέτουν πολιτικά πολιτισμένο βίο υπό συνθήκες ασφάλειας, ελευθερίας, σταθερότητας και ευημερίας.

Καθηγητής Παναγιώτης Ήφαιστος

 Πρόεδρος του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς

19.10.15

Υστερόγραφο.

Πολλά από τα πιο πάνω ζητήματα αναλύονται σε εισήγηση με τίτλο: ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ. Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων. Δημοσιεύτηκε και αναρτήθηκε πρόσφατα

Υπό δημοσίευση και οριστικοποίηση (παραπομπών) δοκίμιο.  στην διεύθυνση http://wp.me/p3OqMa-13c

Κατηγορίες:Αταξινόμητα

Ετικέτες: πόλεμος, Διεθνείς σπουδές, διεθνής πολιτική, Waltz