Στην πορεία, το επιστημονικό καταστάλαγμά μου στον Θουκυδίδη, οι συνομιλίες μου με τον Κονδύλη ενόσω ζούσε και η πάλη με την πολυδαίδαλη και από ποιοτική άποψη διαβαθμισμένη θεωρία διεθνών σχέσεων με οδήγησε, νομίζω, σε στέρεα συμπεράσματα: Ο Τσε Γκεβάρα εκείνη την εποχή με τον ένα ή άλλο τρόπο και ανεξαρτήτως εφήμερης σημασίας στάσεων ενσάρκωνε την υπεράσπιση της πατρίδας των λιγότερο ισχυρών κοινωνιών κατά των ηγεμονικών αξιώσεων. Πολλοί άλλοι βέβαια, ιδιαίτερα οι αγωνιστές των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, το ίδιο έκαναν. Το ζήτημα όμως είναι ότι ο Τσε υπό τις προϋποθέσεις της συγκυρίας εκείνης αναδείχθηκε σε εμβληματική και πρωτεύουσα μορφή αντί-ηγεμονικού αγώνα. Στο ίδιο πλαίσιο οι Αμερικανοί έκαναν λάθος καθότι προσωποποίησαν την αντιπαλότητά τους με τον Τσε. Τις πατρίδες των χωρών της Λατινικής Αμερικής υπερασπιζόταν ο Τσε και η περίοδος αυτή δεν είναι η πιο λαμπρή της Αμερικανικής ιστορίας. Να θυμίσω ότι ένα αιώνα πριν οι Αμερικανοί ήταν αντί-ηγεμονιστές όταν πάλεψαν ενάντια στις ηγεμονίες της Ευρώπης για την εθνική τους ανεξαρτησία. Εάν επικρατούσαν οι Βρετανοί, ιστορικές προσωπικότητες της εθνικής ανεξαρτησίας των ΗΠΑ όπως ο Ουάσιγκτον, ο Τσέφερσον, ο Άνταμς και άλλοι θα είχαν καταδικαστεί και εκτελεστεί ως τρομοκράτες. Θα ήταν ακόμη χρήσιμο να μνηνονευτεί ότι για ένα περίπου αιώνα μετά την Αμερικανική επανάσταση, εκτός από τον εμφύλιο, την δουλεία και τις ρατσιστικές ιδεολογίες συντελέστηκε μια από τις μεγαλύτερες εάν όχι η μεγαλύτερη εδαφική επέκταση εις βάρος των γειτόνων. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ότι μεγάλο μέρος των σημερινών ΗΠΑ είναι το μισό Μεξικό της δεκαετίας του 1940. Ταυτόχρονα είχαμε γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις εις βάρος τόσο των Λατινοαμερικανών τα εδάφη των οποίων κατακτούσαν όσο και κατά των γηγενών Ιθαγενών οι οποίοι βασικά εκκαθαρίστηκαν. Αυτά και πολλά άλλα που εξετάστηκαν εκτεταμένα στο βιβλίο μας Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική Από την «Ιδεαλιστική Αθωότητα» στο «Πεπρωμένο του Έθνους» 1776-1917 Α τόμος υποδηλώνουν ότι η σχέση των ΗΠΑ με την Λατινική ήταν το ελάχιστο αντιθετική και αντιφατική. Σίγουρα με πρωτοφανείς ιστορικούς όρους επεκτατική. Αυτό συνεχίστηκε και μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να έχουν υπό ηγεμονικό έλεγχο τα κράτη νότια των συνόρων της (να θυμίσουμε καθεστώτα όπως του Αλλιέντε στην Χιλή). Στηνν κρίση της Κούβας, βασικά οι Σοβιετικοί εκμεταλλεύτηκαν αυτές τις διαφορές και τις προβληματικές σχέσεις των ΗΠΑ με τα κράτη της Λατινικής Αμερικής. Υπό αυτές τις συνθήκες ήταν λογικό και αναμενόμενο πολλά μέλη των Λατινοαμερικανικών κοινωνιών να θεώρησαν την κρίση της Κούβας ως μια ευκαιρία αντί-ηγεμονικών στάσεων. Ο Τσε, βασικά, προσανατολίστηκε αμφίπλευρα και αντιφατικά εν μέσω ιδεολογικών και ηγεμονικών αντιπαραθέσεων με κύριο όμως χαρακτηριστικό των στάσεών του τον αντί-ηγεμονισμό. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι δεν ήταν αρεστός στους Σοβιετικούς και δεν έχει ακόμη εξιχνιαστεί ποιοι αποκάλυψαν το μέρος όπου βρισκόταν στις υπηρεσίες των ΗΠΑ.

Συνοψίζοντας ένα κατά τα άλλα μεγάλο ιστορικό ζήτημα που αφορούσε την αντιθετική αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέμου λέμε ότι η κάθε εποχή πρέπει να εκτιμάται υπό το πρίσμα των προϋποθέσεών της και με όσο το δυνατό μεγαλύτερη αντικειμενικότητα. Μερικές ακόμη επισημάνσεις ίσως κάνουν αυτές τις θέσεις πιο κατανοητές.

Πρώτον, στον εγγενώς κοινωνικοπολιτικά κατακερματισμένο κόσμο μικρών και μεγάλων κοινωνιών άνισου μεγέθους και άνισης ανάπτυξης κύριο χαρακτηριστικό της ιστορικής διαχρονίας είναι η αέναη πάλη μεταξύ ηγεμονικών (και συνήθως αναθεωρητικών) και αντί-ηγεμονικά κινούμενων κοινωνικών οντοτήτων που υπερασπίζονται την εθνική τους ανεξαρτησία.

Δεύτερον, κοσμοσυστημική σταθεροποίηση μεταξύ αυτών των κοινωνιών υπήρξε μόνο στην ιστορική φάση της Βυζαντινής Οικουμένης, μιας διόλου αμελητέας χιλιετούς εμπειρίας. Η κυριαρχία του μοντερνισμού και των ιδεολογιών στην πολιτική σκέψη τους τελευταίους αιώνες, όμως, δεν άφησαν περιθώρια για μια ευρεία και βαθιά κατανόηση των μετά-κρατοκεντρικών προϋποθέσεων της Ανατολικής Ρωμαϊκής ή Βυζαντινής Οικουμένης.

Τρίτον, η μόνη περιγραφική και αξιολογικά ελεύθερη ανάλυση –συνάμα και αξιωματικών προδιαγραφών– η οποία εγγενώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αντί-ηγεμονική είναι η ανάλυση του Θουκυδίδη στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Βασικά, προσδιόρισε Παραδειγματικά και αξιωματικά τα πάντα στα πεδία του ανθρώπου, του κράτους και της διεθνούς πολιτικής. Ενοποίησε επίσης  σε ένα πεδίο ανάλυσης τον άνθρωπο, το κράτος και την διεθνή πολιτική, ένα αναμφίβολα πολύ μεγάλο επίτευγμα του πολιτικού στοχασμού.

Τέταρτον, η σταθερότητα (για σταθερότητα μιλάμε όχι για ειρήνη γιατί είναι ζήτημα άλλης τάξης) είναι συνάρτηση της ισορροπίας δυνάμεων και ο λιγότερο ισχύος θα πρέπει να γνωρίζει ότι «Δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη και όταν αυτό δεν ισχύει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται» (Θουκυδίδης). Παρακάλια και φλούδες ελπίδες είναι αίτιο ζημιών και κακουχιών.

Πέμπτο, μελετώντας επί μακρόν για τον Τσε Γκουεβάρα και ανεξαρτήτως επιμέρους στάσεων ή και θέσεων, κανείς διαπιστώνει ότι είναι μια βαθύτατα αντί-ηγεμονική ιστορική προσωπικότητα που έδρασε αυθεντικά σε μια σημαντική ιστορική στιγμή, σε μια περιφέρεια που βρισκόταν υπό ηγεμονική καταστολή και σε διακρατικά πεδία ρευστών και υπό διαμόρφωση εθνοκρατικών προϋποθέσεων.

Γενικότερα μιλώντας, βλέποντας πλέον εξ αποστάσεως ενός τέταρτου του αιώνα τον Ψυχρό Πόλεμο και την άχαρη και επίπλαστη ιδεολογική πόλωση που προκάλεσε, είναι ολοφάνερο ότι επί πολλές δεκαετίες οι άνθρωποι βρέθηκαν σε πολύ ιδιόμορφες Συμπληγάδες. Οι κοινωνίες των Μεγάλων Δυνάμεων, διανοούμενοι, «επιστήμονες», λιγότερο ισχυρά κράτη, οι «ιθαγενείς» που πείστηκαν στους ποικιλόχρωμους διεθνισμούς των ηγεμονικών δυνάμεων και ουσιαστικά το σύνολο των Ανθρώπων που ήθελαν δεν ήθελαν βρέθηκαν εν μέσω μιας δήθεν κοσμοϊστορικής σύγκρουσης, υποχρεώθηκαν να αντιπαρατίθενται άσκοπα και κυρίως χωρίς ουσιαστικό νόημα. Συχνά γνήσιοι άνθρωποι βρέθηκαν σε αγώνες γνήσιους αλλά με συμμαχίες πολύ αντιφατικές. Αντιπαραθέσεις χωρίς νόημα, λέμε, γιατί στη διεθνή πολιτική νόημα έχει η πάλη και η αντίσταση του λιγότερο ισχυρού στις αξιώσεις ισχύος του πιο ισχυρού. Δηλαδή, στη διεθνή πολιτική νόημα έχει μόνο η αντί-ηγεμονική υπεράσπιση της οικείας πατρίδας. «Νόημα» έχουν βέβαια και οι εκάστοτε ηγεμονικές αξιώσεις πλην είναι ένα «νόημα» στον αντίποδα της Ελευθερίας.

Πριν μισό αιώνα ο Τσε Γκουεβάρα έστειλε μήνυμα στον Φιντέλ Κάστρο. Το γράμμα παρατίθεται κατωτέρω. Σημειώνω την φράση του «αίσθηση ότι εκπληρώνω το πιο ιερό χρέος μου: να αγωνίζομαι ενάντια στον ιμπεριαλισμό όπου και αν αυτός βρίσκεται.». Η εννοιολογική διαφοροποίηση μεταξύ «ιμπεριαλισμού» ως προπαγανδιστικό σύνθημα κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και «ηγεμονισμού» ως στάσης μιας δύναμης όταν επιδιώκει να αποκτήσει πλούτο και άλλους συντελεστές ισχύος εκτός της κρατικής επικράτειάς της» είναι ένα σημαντικό ζήτημα που εξετάστηκε σε άλλη περίπτωση. Σημειώνεται πάντως η φράση του Τσε στο τέλος όταν γράφει «Πατρίδα ή θάνατος !». Και στην πράξη ο Τσε υπερασπιζόταν τα κράτη-πατρίδες της Λατινικής Αμερικής και όχι κάποια ανύπαρκτη ενωμένη πλανητική πατρίδα που κυρήττουν τα ιδεολογικά δόγματα.

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ.

Το ιδεολογικό φαινόμενο και η αξίωση Ελευθερίας-Εθνικής Ανεξαρτησίας ως κοσμοθεωρητικό θέσφατο εξετάστηκε στο βιβλίο μου «Κοσμοθεωρία των Εθνών». Το ίδιο και η διαδρομή των Νέων Χρόνων. Συντομότερες συναφείς αναλύσεις μπορεί κανείς να βρει στα εξής αναρτημένα κείμενα.

• Το Θουκυδίδειο «Παράδειγμα» της επιστημονικής μελέτης της διεθνούς πολιτικής και οι «επιστημονικές επαναστάσεις» http://me/p3OlPy-Lb
• Οι Έλληνες “μπουμπουνοκέφαλοι προοδευτικοί” http://me/p3OlPy-BD
• Μοντερνισμός, το ιδεολογικό φαινόμενο και η μεταμοντέρνα διολίσθηση προς τα ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα. http://me/p3OlPy-Zv
• ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΎ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣhttp://me/p3OlPy-Vv
• ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ. ΤΟ ΑΒΑΣΤΑΚΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΟΣ http://wp.me/p3OlPy-OE 
• Βάσος Λυσσαρίδης και τον Τσε Γκουεβάρα αναφορικά με το βιβλίο «Κοσμοθεωρία των Εθνών», http://www.ifestosedu.gr/111kosmolyssarides.htm
• Το θολό ιδεολογικό βασίλειο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης http://me/p3OlPy-CO

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21^ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνοhttps://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕhttps://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούνhttps://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδαhttps://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμαhttps://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών»https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλhttps://www.facebook.com/panayiotis.ifestos

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ

Πριν μισό αιώνα το τελευταίο γράμμα του Τσε Γκεβάρα προς τον Φιντέλ Κάστρο στο οποίο εξηγεί τους λόγους απομάκρυνσής του από την Κουβανική Κυβέρνηση.

Το γράμμα εκφωνήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1965, από τον Φιντέλ σε δημόσια τελετή, μπροστά στα παιδιά και τη γυναίκα του Γκεβάρα.

Όπως τόνισε ο Κάστρο, «το γράμμα δεν φέρει ημερομηνία, αφού θα έπρεπε να διαβαστεί στην πιο κατάλληλη στιγμή, αλλά στην πραγματικότητα γράφτηκε φέτος την 1η Απριλίου 1965».

Το γράμμα:

«Φιδέλ,

Θυμάμαι τούτη τη στιγμή πολλά πράγματα, τότε που σε γνώρισα στο σπίτι της Μαρίας Αντονία, τότε που μου πρότεινες να έρθω μαζί σας, όλη την ένταση των προετοιμασιών.

Κάποια μέρα ήρθαν και ρώτησαν ποιος θα έπρεπε να ειδοποιηθεί σε περίπτωση θανάτου μας, και η υπαρκτή πιθανότητα να γίνει κάτι τέτοιο μας συγκλόνισε όλους. Αργότερα μάθαμε πως ήταν αλήθεια, πως σε μία επανάσταση ή νικάς ή πεθαίνεις (αν είναι αληθινή). Πολλοί σύντροφοι έπεσαν στο δρόμο προς τη νίκη.

Σήμερα όλα έχουν ένα τόνο λιγότερο δραματικό, γιατί είμαστε πιο ώριμοι. Τα γεγονότα όμως επαναλαμβάνονται. Νιώθω πως έχω πια εκπληρώσει το μέρος εκείνο του χρέους μου, που με έδενε με την κουβανική επανάσταση στο έδαφός της, και σας αποχαιρετώ, εσένα, τους συντρόφους, τον λαό σου που είναι πια και δικός μου.

Παραιτούμαι επίσημα από τα καθήκοντά μου στην ηγεσία του Κόμματος, από τη θέση του υπουργού, από το βαθμό του κομαντάντε, από την κουβανική υπηκοότητα. Καμιά νομική σχέση δεν με συνδέει με την Κούβα, μόνο δεσμοί άλλου είδους, που δεν μπορούν να σπάσουν, όπως οι διορισμοί σε κάποιες θέσεις.

Κοιτάζοντας τη ζωή μου μέχρι τώρα, πιστεύω πως έχω δουλέψει με αρκετή τιμιότητα και αφοσίωση για την εδραίωση της επαναστατικής νίκης. Το μοναδικό μου κάπως σοβαρό σφάλμα είναι που δεν είχα περισσότερη εμπιστοσύνη σ’ εσένα και τις πρώτες στιγμές στη Σιέρα Μαέστρα και που δεν είχα καταλάβει αρκετά γρήγορα τις δυνατότητές σου σαν καθοδηγητή και επαναστάτη. Έζησα θαυμάσιες ημέρες και ένιωσα πλάι σου την περηφάνια να ανήκω στο λαό μας τις λαμπερές μέρες μα και τις θλιβερές μέρες  της κρίσης στην Καραϊβική.

Σπάνια έλαμψε τόσο ένας πολιτικός όσο εκείνες τις ημέρες, και νιώθω περήφανος που σε ακολούθησα δίχως δισταγμούς, που ταυτίστηκα με τον τρόπο που σκέφτεσαι, βλέπεις και εκτιμάς τους κινδύνους και τις αρχές.

Άλλες χώρες του κόσμου ζητάνε τη συμβολή των σεμνών μου προσπαθειών. Εγώ μπορώ να κάνω αυτό που εσένα δεν σου επιτρέπεται, λόγω των ευθυνών σου απέναντι στη Κούβα, και έφτασε η ώρα να αποχωριστούμε.

Ας γίνει γνωστό λοιπόν πως το κάνω με ένα μίγμα χαράς και πόνου. Αφήνω εδώ ό,τι πιο αγνό ανάμεσα στις ελπίδες σαν δημιουργού και ό,τι πιο αγαπητό ανάμεσα στις αγαπημένες μου υπάρξεις. Και αφήνω έναν λαό που με αγάπησε σαν παιδί του. Αυτό αποδυναμώνει ένα μέρος από το πνεύμα μου. Στα νέα πεδία μαχών θα μεταφέρω την πίστη που εσύ μου έχεις εμπνεύσει, το επαναστατικό πνεύμα του λαού μου, την αίσθηση ότι εκπληρώνω το πιο ιερό χρέος μου: να αγωνίζομαι ενάντια στον ιμπεριαλισμό όπου και αν αυτός βρίσκεται. Αυτό ανακουφίζει και θεραπεύει οποιαδήποτε βαθιά πληγή.

Λέω για ακόμη μία φορά πως απαλλάσσω την Κούβα από οποιαδήποτε ευθύνη, εκτός από αυτή που πηγάζει από το παράδειγμα της. Και αν οι τελευταίες μου ώρες με βρουν κάτω από άλλους ουρανούς, η τελευταία μου σκέψη θα είναι γι’ αυτόν τον λαό και ειδικά για σένα.

Σε ευχαριστώ για όσα με έμαθες και για το παράδειγμά σου, στο οποίο θα προσπαθήσω να είμαι πιστός μέχρι και τις τελευταίες συνέπειες των πράξεών μου. Ταυτίστηκα πάντα με την εξωτερική πολιτική της επανάστασης μας και εξακολουθώ να νιώθω αυτή την ταύτιση. Οπουδήποτε και να σταθώ θα νιώθω την ευθύνη του να είμαι κουβανός επαναστάτης και σαν τέτοιος θα δρω.
Δεν αφήνω στην γυναίκα και στα παιδιά μου τίποτα υλικό και δεν λυπάμαι: χαίρομαι που είναι έτσι τα πράγματα. Δεν ζητώ τίποτα γι’  αυτούς, γιατί το κράτος θα τους δώσει τα απαραίτητα για να ζήσουν και να μορφωθούν.

Πολλά θα ήταν τα πράγματα που θα είχα να πω σε εσένα και στον λαό μας, μα νιώθω πως είναι περιττά. Οι λέξεις δεν μπορούν να εκφράσουν όσα θα ήθελα και δεν αξίζει τον κόπο να μουτζουρώνω τα χαρτιά.

Πάντοτε ως τη νίκη !
Πατρίδα ή θάνατος !
Σε αγκαλιάζω με όλη μου την επαναστατική ζέση».

Πηγή γράμματος: tvxs.gr

http://wp.me/p3OlPy-1bQ

Π. Ήφαιστος, ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΎ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-Vv 

Ακολουθεί μερικές αναφορές που σχετίζονται με την ανάρτηση πιο πάνω

Μερικοί από εμάς διόλου τυχαία κατά την διάρκεια των φοιτητικών μας χρόνων δεν ταυτιστήκαμε με μια από τις εκατέρωθεν μεγάλες ηγεμονικές δυνάμεις (κατά βάση οι «αριστεροί» και οι «δεξιοί» αυτό έκαναν και οι αναρχικοί έβλεπαν προς την Μαοϊκή  Κίνα). [Βλ. και αποσπάσματα του Edward H. Carr, του πρώτου βασικά διεθνολόγου  των πολιτικών όψεων του σύγχρονου διεθνούς συστήματος, στο τέλος του παρόντος].

Έντονα πολιτικοποιημένη  και βαθύτατα προβληματισμένοι οι φοιτητές των μεταπολιτευτικών χρόνων. Η δε συνηγορία μας με με τον Τσε Γκεβάρα τότε, δεν ήταν ιδεολογική αλλά αντί-ηγεμονική κάτι το οποίο ταυτίζεται με την υπεράσπιση της πατρίδας όταν κινδυνεύει στις Συμπληγάδες των ηγεμονικών συγκρούσεων. Σήμερα το γνωρίσαμε καλύτερα όχι επειδή «μεγαλώσαμε» αλλά κυρίως επειδή μάθαμε το Αλφαβητάριο της διεθνούς πολιτικής και της ιστορίας των διεθνών σχέσεων. Σίγουρα αυτά δεν ισχύουν για όλους (από επιστημονική άποψη θα έλεγα δυστυχώς, από πολιτική άποψη ο καθείς το κρίνει σύμφωνα με την δική του πνευματική διαμόρφωση).

Με την σημερινή θεώρηση των πραγμάτων δεν έχω αμφιβολία ότι ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια πολιτικοπνευματικά μπερδεμένη εποχή και αντίστοιχα εκούσια ή ακούσια, συνειδητά ή ανεπίγνωστα αναπόδραστα λιγότερο ή περισσότερο πνευματικά μπερδεμένοι όσοι τότε με τον ένα ή άλλο τρόπο ενεπλάκησαν. Το να είναι κανείς φορέας ιδεολογικών δογμάτων είναι ούτως ή άλλος αιτία μεγάλων πολιτικοπνευματικών μπερδεμάτων. Πολύ περισσότερο για τους Έλληνες γιατί τους εμποδίζει την πρόσβαση στον μεγάλο ωκεανό του πολιτικού πολιτισμού της Ελληνικότητας, τουτέστιν, της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας [https://wp.me/p3OlPy-1Ku]. Το φαινόμενο των διεθνιστικών ιδεολογικών δογμάτων των δύο τελευταίων αιώνων, υποστηρίξαμε ξανά και ξανά, είναι μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές διαστροφές της ιστορίας. (βλ. αναφορές στο τέλος σε άλλες συναφείς αναρτήσεις).

Πριν ακόμη εμβαθύνουμε στην ιστορία των διεθνών σχέσεων και κυρίως πριν καταδυθούμε στα χαρακτηριστικά του σύγχρονου (Βεστφαλιανού) διεθνούς (κρατοκεντρικού) συστήματος, για πολλούς από εμάς ο Τσε Γκεβάρα λειτουργούσε ως πολιτικός ελκυστής. Ενστικτωδώς, θα έλεγα. Πως θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν ακούγαμε για «δημοκρατίες της μπανανίας» και όταν ο αγώνας του Τσε δεν σταμάτησε στην Κούβα αλλά επεκτάθηκε στην υπεράσπιση των άλλων κοινωνιών της Λατινικής Αμερικής κατά των εξόφθαλμων ηγεμονικών διεισδύσεων, υποδουλώσεων και εκμεταλλεύσεων. Ως βαθύτατα επηρεασμένος κατά την διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων από την αντί-ηγεμονική πάλη του Τσε Γκεβάρα προσπάθησα στην πορεία να κατανοήσω αυτό το γεγονός.

facebook, ιστοσελίδα

Στην πορεία, το επιστημονικό καταστάλαγμα στον Θουκυδίδη, οι συνομιλίες μου με τον Κονδύλη, η γνωριμία με πολύ σημαντικούς στοχαστές όπως ο Γιώργος Κοντογιώργης και Θόδωρος Ζιάκας και η πάλη με την πολυδαίδαλη και από ποιοτική άποψη θεωρία διεθνών σχέσεων των υψηλότερων βαθμίδων (αυτή που είναι συμβατή με τα Θουκυδίδεια αξιώματα και που γι’ αυτό δεν είναι ιδεολογικά κινούμενη) με οδήγησε, νομίζω, σε στέρεα συμπεράσματα: Ο Τσε Γκεβάρα εκείνη την εποχή με τον ένα ή άλλο τρόπο και ανεξαρτήτως εφήμερης σημασίας ιδεολογικών στάσεων ή δηλώσεών του ή καθ’ όλα καταδικαστέων πράξεών του μέσα στο καζάνι των συγκρούσεων της Λατινικής Αμερικής, είναι εκτιμώ εν πολλοίς ελάχιστης σημασίας ή παντελώς αδιάφορα για τους σκοπούς μιας ερμηνείας των ιστορικών γεγονότων και του τρόπου που μα επηρεάζουν σήμερα.

Ο Τσε ενσάρκωνε την υπεράσπιση της πατρίδας των λιγότερο ισχυρών κοινωνιών κατά των ηγεμονικών αξιώσεων. Πολλοί άλλοι βέβαια, ιδιαίτερα οι αγωνιστές των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων, το ίδιο έκαναν. Το ζήτημα όμως είναι ότι ο Τσε υπό τις προϋποθέσεις της συγκυρίας εκείνης αναδείχθηκε σε εμβληματική οικουμενική προσωπικότητα των αντί-ηγεμονικών αγώνων. Στο ίδιο πλαίσιο, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως οι Αμερικανοί έκαναν λάθος, καθότι, εκτιμώ, προσωποποίησαν την αντιπαλότητά τους με τον Τσε, κατιτί που σίγουρα τελικά δεν τους ωφέλησε. Ο αντί-Αμερικανισμός είναι ένα σοβαρό ζήτημα που χρήζει και αυτό ερμηνείας αλλά εδώ ας πούμε μονολεκτικά ότι απορρέει από ελλιπή γνώση της πανομοιότυπης για όλες τις ηγεμονικές δυνάμεις πλανητική πάλη. Δεν είναι ιδεολογικό ή εθνικό ζήτημα ο ηγεμονισμός. Απορρέει από εγγενείς λόγους και ενώ η αντίκρουσή του (ακόμη και όταν οι σχέσεις είναι συμμαχικές) είναι αναγκαία και μη εξαιρετέα, προεξάρχει η περιγραφή και ερμηνεία του.

Τις πατρίδες των χωρών της Λατινικής Αμερικής υπερασπιζόταν ο Τσε κατά του αδίστακτου Αμερικανικού ηγεμονισμού της εποχής εκείνης (κάτι αντίστοιχο συνέβαινε με την Ρωσία που ηγείτο της ΕΣΣΔ αλλά όχι μόνο αυτής αν κανείς εξετάσει τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις). Σε κάθε περίπτωση, η περίοδος αυτή, επειδή ακριβώς υπερέβαλαν, δεν είναι η πιο λαμπρή της Αμερικανικής ιστορίας. Να θυμίσω ότι ένα αιώνα πριν οι ίδιοι ήταν αντί-ηγεμονιστές όταν πάλεψαν για την εθνική τους ανεξαρτησία. Εάν επικρατούσαν οι Βρετανοί ηγέτες της εθνικής ανεξαρτησίας των ΗΠΑ όπως ο Ουάσιγκτον, ο Τσέφερσον, ο Άνταμς και άλλοι θα είχαν καταδικαστεί και εκτελεστεί ως τρομοκράτες.

Γι’ αυτό η κάθε εποχή πρέπει να εκτιμάται υπό το πρίσμα των προϋποθέσεών της και με όσο το δυνατό μεγαλύτερη αντικειμενικότητα.

Μερικές ακόμη επισημάνσεις ίσως κάνουν αυτές τις θέσεις πιο κατανοητές.

Πρώτον, στον εγγενώς κοινωνικοπολιτικά κατακερματισμένο κόσμο μικρών και μεγάλων κοινωνιών άνισου μεγέθους και άνισης ανάπτυξης, κύριο χαρακτηριστικό της ιστορικής διαχρονίας είναι η αέναη πάλη μεταξύ ηγεμονικών (και συνήθως αναθεωρητικών) και αντί-ηγεμονικά κινούμενων κοινωνικών οντοτήτων που υπερασπίζονται την εθνική τους ανεξαρτησία.

Δεύτερον, κοσμοσυστημική σταθεροποίηση μεταξύ αυτών των κοινωνιών υπήρξε μόνο στην ιστορική φάση της Βυζαντινής Οικουμένης, μιας διόλου αμελητέας χιλιετούς εμπειρίας. Η κυριαρχία του μοντερνισμού και των ιδεολογιών στην πολιτική σκέψη τους τελευταίους αιώνες, όμως, δεν άφησαν περιθώρια για μια ευρεία και βαθιά κατανόηση των μετά-κρατοκεντρικών προϋποθέσεων της Ανατολικής Ρωμαϊκής ή Βυζαντινής Οικουμένης.

Τρίτον, η μόνη περιγραφική και αξιολογικά ελεύθερη ανάλυση –συνάμα και αξιωματικών προδιαγραφών– η οποία εγγενώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αντί-ηγεμονική είναι η ανάλυση του Θουκυδίδη στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Βασικά, προσδιόρισε Παραδειγματικά και αξιωματικά τα πάντα στα πεδία του ανθρώπου, του κράτους και της διεθνούς πολιτικής. Ενοποίησε επίσης  σε ένα πεδίο ανάλυσης τον άνθρωπο, το κράτος και την διεθνή πολιτική, ένα αναμφίβολα πολύ μεγάλο επίτευγμα του πολιτικού στοχασμού. Είναι αντί-ηγεμονικός γιατί υπενθύμισε στον λιγότερο ισχυρό ότι «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη (δηλαδή ισορροπία ισχύος και συμφερόντων) και όταν αυτό δεν ισχύει ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται» (ή και εξοντώνεται όπως έπαθαν οι Μήλιοι).

Τέταρτον, η σταθερότητα (για σταθερότητα μιλάμε όχι για ειρήνη γιατί είναι ζήτημα άλλης τάξης) είναι συνάρτηση της ισορροπίας δυνάμεων και ο λιγότερο ισχύος θα πρέπει να γνωρίζει ότι παρακάλια και φλούδες ελπίδες είναι αίτιο ζημιών και κακουχιών. Το λιγότερο ισχυρό κράτος απαιτείται να επιτυγχάνει την χρυσή τομή με συναλλαγές, διαπραγματεύσεις, επιβολή κόστους, κίνητρα οφέλους και συνολικά να κατορθώνει να μειώνει τις συνέπειες της προγραμματικά ασύμμετρης ισχύος [βλ. «Πελατειακές σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο… http://wp.me/p3OlPy-wB ]

Πέμπτον, μελετώντας επί μακρόν για τον Τσε Γκουεβάρα και ανεξαρτήτως επιμέρους στάσεων ή και θέσεων που κατά καιρούς υιοθέτησε, κανείς διαπιστώνει, όπως ήδη υπαινιχθήκαμε, ότι είναι μια βαθύτατα αντί-ηγεμονική ιστορική προσωπικότητα που έδρασε αυθεντικά σε μια σημαντική ιστορική στιγμή όταν το δικό του περιφερειακό υποσύστημα βρισκόταν υπό ηγεμονική καταστολή και σε διακρατικά πεδία ρευστών και υπό διαμόρφωση εθνοκρατικών προϋποθέσεων.

Γενικότερα μιλώντας, βλέποντας πλέον εξ αποστάσεως ενός τέταρτου του αιώνα τον Ψυχρό Πόλεμο και την άχαρη και επίπλαστη ιδεολογική πόλωση που προκάλεσε, είναι ολοφάνερο ότι επί πολλές δεκαετίες οι άνθρωποι βρέθηκαν σε πολύ ιδιόμορφες Συμπληγάδες.

Οι κοινωνίες των Μεγάλων Δυνάμεων, διανοούμενοι, «επιστήμονες», λιγότερο ισχυρά κράτη, οι «ιθαγενείς» που πείστηκαν στους ποικιλόχρωμους διεθνισμούς των ηγεμονικών δυνάμεων και ουσιαστικά το σύνολο των Ανθρώπων που ήθελαν δεν ήθελαν βρέθηκαν εν μέσω μιας δήθεν κοσμοϊστορικής σύγκρουσης, υποχρεώθηκαν να αντιπαρατίθενται άσκοπα και κυρίως χωρίς ουσιαστικό νόημα.

Συχνά γνήσιοι άνθρωποι βρέθηκαν σε αγώνες γνήσιους αλλά με συμμαχίες πολύ αντιφατικές. Αντιπαραθέσεις χωρίς νόημα, λέμε, γιατί στη διεθνή πολιτική νόημα έχει η πάλη και η αντίσταση του λιγότερο ισχυρού στις αξιώσεις ισχύος του πιο ισχυρού. Δηλαδή, στη διεθνή πολιτική νόημα έχει μόνο η αντί-ηγεμονική υπεράσπιση της οικείας πατρίδας.

«Νόημα» έχουν βέβαια και οι εκάστοτε ηγεμονικές αξιώσεις πλην είναι ένα «νόημα» στον αντίποδα της Ελευθερίας.

Πριν μισό αιώνα ο Τσε Γκουεβάρα έστειλε μήνυμα στον Φιντέλ Κάστρο. Το γράμμα παρατίθεται κατωτέρω. Σημειώνω την φράση του «αίσθηση ότι εκπληρώνω το πιο ιερό χρέος μου: να αγωνίζομαι ενάντια στον ιμπεριαλισμό όπου και αν αυτός βρίσκεται.». Η εννοιολογική διαφοροποίηση μεταξύ «ιμπεριαλισμού» ως προπαγανδιστικό σύνθημα κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και «ηγεμονισμού» ως στάσης μιας δύναμης όταν επιδιώκει να αποκτήσει πλούτο και άλλους συντελεστές ισχύος εκτός της κρατικής επικράτειάς της» είναι ένα σημαντικό ζήτημα που εξετάστηκε σε άλλη περίπτωση. Σημειώνεται τέλος η φράση του Τσε στο τέλος όταν γράφει «Πατρίδα ή θάνατος !»

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ.

Το ιδεολογικό φαινόμενο και η αξίωση Ελευθερίας-Εθνικής Ανεξαρτησίας ως κοσμοθεωρητικό θέσφατο εξετάστηκε στο βιβλίο μου «Κοσμοθεωρία των Εθνών». Το ίδιο και η διαδρομή των Νέων Χρόνων. Συντομότερες συναφείς αναλύσεις μπορεί κανείς να βρει στα εξής αναρτημένα κείμενα.

• Το Θουκυδίδειο «Παράδειγμα» της επιστημονικής μελέτης της διεθνούς πολιτικής και οι «επιστημονικές επαναστάσεις» http://me/p3OlPy-Lb
• Οι Έλληνες “μπουμπουνοκέφαλοι προοδευτικοί” http://me/p3OlPy-BD
• Μοντερνισμός, το ιδεολογικό φαινόμενο και η μεταμοντέρνα διολίσθηση προς τα ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα. http://me/p3OlPy-Zv
• ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΎ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ http://me/p3OlPy-Vv
• ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ. ΤΟ ΑΒΑΣΤΑΚΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΟΣ http://wp.me/p3OlPy-OE 
• Βάσος Λυσσαρίδης και τον Τσε Γκουεβάρα αναφορικά με το βιβλίο «Κοσμοθεωρία των Εθνών», http://www.ifestosedu.gr/111kosmolyssarides.htm
• Το θολό ιδεολογικό βασίλειο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης http://me/p3OlPy-CO

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ

Πριν μισό αιώνα το τελευταίο γράμμα του Τσε Γκεβάρα προς τον Φιντέλ Κάστρο στο οποίο εξηγεί τους λόγους απομάκρυνσής του από την Κουβανική Κυβέρνηση.

Το γράμμα εκφωνήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1965, από τον Φιντέλ σε δημόσια τελετή, μπροστά στα παιδιά και τη γυναίκα του Γκεβάρα.

Όπως τόνισε ο Κάστρο, «το γράμμα δεν φέρει ημερομηνία, αφού θα έπρεπε να διαβαστεί στην πιο κατάλληλη στιγμή, αλλά στην πραγματικότητα γράφτηκε φέτος την 1η Απριλίου 1965».

Το γράμμα:

«Φιδέλ,

Θυμάμαι τούτη τη στιγμή πολλά πράγματα, τότε που σε γνώρισα στο σπίτι της Μαρίας Αντονία, τότε που μου πρότεινες να έρθω μαζί σας, όλη την ένταση των προετοιμασιών.

Κάποια μέρα ήρθαν και ρώτησαν ποιος θα έπρεπε να ειδοποιηθεί σε περίπτωση θανάτου μας, και η υπαρκτή πιθανότητα να γίνει κάτι τέτοιο μας συγκλόνισε όλους. Αργότερα μάθαμε πως ήταν αλήθεια, πως σε μία επανάσταση ή νικάς ή πεθαίνεις (αν είναι αληθινή). Πολλοί σύντροφοι έπεσαν στο δρόμο προς τη νίκη.

Σήμερα όλα έχουν ένα τόνο λιγότερο δραματικό, γιατί είμαστε πιο ώριμοι. Τα γεγονότα όμως επαναλαμβάνονται. Νιώθω πως έχω πια εκπληρώσει το μέρος εκείνο του χρέους μου, που με έδενε με την κουβανική επανάσταση στο έδαφός της, και σας αποχαιρετώ, εσένα, τους συντρόφους, τον λαό σου που είναι πια και δικός μου.

Παραιτούμαι επίσημα από τα καθήκοντά μου στην ηγεσία του Κόμματος, από τη θέση του υπουργού, από το βαθμό του κομαντάντε, από την κουβανική υπηκοότητα. Καμιά νομική σχέση δεν με συνδέει με την Κούβα, μόνο δεσμοί άλλου είδους, που δεν μπορούν να σπάσουν, όπως οι διορισμοί σε κάποιες θέσεις.

Κοιτάζοντας τη ζωή μου μέχρι τώρα, πιστεύω πως έχω δουλέψει με αρκετή τιμιότητα και αφοσίωση για την εδραίωση της επαναστατικής νίκης. Το μοναδικό μου κάπως σοβαρό σφάλμα είναι που δεν είχα περισσότερη εμπιστοσύνη σ’ εσένα και τις πρώτες στιγμές στη Σιέρα Μαέστρα και που δεν είχα καταλάβει αρκετά γρήγορα τις δυνατότητές σου σαν καθοδηγητή και επαναστάτη. Έζησα θαυμάσιες ημέρες και ένιωσα πλάι σου την περηφάνια να ανήκω στο λαό μας τις λαμπερές μέρες μα και τις θλιβερές μέρες  της κρίσης στην Καραϊβική.

Σπάνια έλαμψε τόσο ένας πολιτικός όσο εκείνες τις ημέρες, και νιώθω περήφανος που σε ακολούθησα δίχως δισταγμούς, που ταυτίστηκα με τον τρόπο που σκέφτεσαι, βλέπεις και εκτιμάς τους κινδύνους και τις αρχές.

Άλλες χώρες του κόσμου ζητάνε τη συμβολή των σεμνών μου προσπαθειών. Εγώ μπορώ να κάνω αυτό που εσένα δεν σου επιτρέπεται, λόγω των ευθυνών σου απέναντι στη Κούβα, και έφτασε η ώρα να αποχωριστούμε.

Ας γίνει γνωστό λοιπόν πως το κάνω με ένα μίγμα χαράς και πόνου. Αφήνω εδώ ό,τι πιο αγνό ανάμεσα στις ελπίδες σαν δημιουργού και ό,τι πιο αγαπητό ανάμεσα στις αγαπημένες μου υπάρξεις. Και αφήνω έναν λαό που με αγάπησε σαν παιδί του. Αυτό αποδυναμώνει ένα μέρος από το πνεύμα μου. Στα νέα πεδία μαχών θα μεταφέρω την πίστη που εσύ μου έχεις εμπνεύσει, το επαναστατικό πνεύμα του λαού μου, την αίσθηση ότι εκπληρώνω το πιο ιερό χρέος μου: να αγωνίζομαι ενάντια στον ιμπεριαλισμό όπου και αν αυτός βρίσκεται. Αυτό ανακουφίζει και θεραπεύει οποιαδήποτε βαθιά πληγή.

Λέω για ακόμη μία φορά πως απαλλάσσω την Κούβα από οποιαδήποτε ευθύνη, εκτός από αυτή που πηγάζει από το παράδειγμα της. Και αν οι τελευταίες μου ώρες με βρουν κάτω από άλλους ουρανούς, η τελευταία μου σκέψη θα είναι γι’ αυτόν τον λαό και ειδικά για σένα.

Σε ευχαριστώ για όσα με έμαθες και για το παράδειγμά σου, στο οποίο θα προσπαθήσω να είμαι πιστός μέχρι και τις τελευταίες συνέπειες των πράξεών μου. Ταυτίστηκα πάντα με την εξωτερική πολιτική της επανάστασης μας και εξακολουθώ να νιώθω αυτή την ταύτιση. Οπουδήποτε και να σταθώ θα νιώθω την ευθύνη του να είμαι κουβανός επαναστάτης και σαν τέτοιος θα δρω.
Δεν αφήνω στην γυναίκα και στα παιδιά μου τίποτα υλικό και δεν λυπάμαι: χαίρομαι που είναι έτσι τα πράγματα. Δεν ζητώ τίποτα γι’  αυτούς, γιατί το κράτος θα τους δώσει τα απαραίτητα για να ζήσουν και να μορφωθούν.

Πολλά θα ήταν τα πράγματα που θα είχα να πω σε εσένα και στον λαό μας, μα νιώθω πως είναι περιττά. Οι λέξεις δεν μπορούν να εκφράσουν όσα θα ήθελα και δεν αξίζει τον κόπο να μουτζουρώνω τα χαρτιά.

Πάντοτε ως τη νίκη !
Πατρίδα ή θάνατος !
Σε αγκαλιάζω με όλη μου την επαναστατική ζέση».

Πηγή γράμματος: tvxs.gr

Υστερόγραφο. Παραθέτω σημαίνουσες θεωρήσεις του Edward H. Carr ο οποίος στο εμβληματικό του έργο «Η εικοσαετής κρίση» τεκμηρίωσε το γεγονός πως ο  διεθνισμός και άλλα οικουμενικίστικα δόγματα ήταν πάντα μεταμφιέσεις των ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος:

«όταν ο Woodrow Wilson δήλωνε πως τα αμερικανικά συμφέροντα ήταν οι αρχές της ανθρωπότητας, ή ο καθηγητής Toynbee ότι η ασφάλεια της Βρετανικής αυτοκρατορίας ήταν το “ανώτατο συμφέρον όλου του κόσμου”, ουσιαστικά διεκδικούσαν το ίδιο πράγμα με τον Χίτλερ, ότι δηλαδή η χώρα τους είναι “η έκφραση του υψηλότερου ήθους”. (…) Σε κάθε προσπάθεια κατανόησης της διεθνούς ηθικής αμφότερες οι προσεγγίσεις αποδεικνύονται μοιραίες. (…) «Στην εθνική τάξη πραγμάτων η αρμονία επιτυγχάνεται με ένα μίγμα ηθικής και ισχύος. Στην διεθνή τάξη, ο ρόλος της δυνάμεως είναι μεγαλύτερος και αυτός της ηθικής μικρότερος. (…) Κάθε έννοια διεθνούς ηθικής τάξης εξ ανάγκης εδράζεται σε κάποιου είδους ηγεμονική δύναμη. Αλλά αυτή η ηγεμονική θέση, όπως η υπεροχή της άρχουσας τάξης εντός των κρατών, είναι πρόκληση γι’ αυτούς που δεν την κατέχουν. Για να επιβιώσει [αυτή η ηθική και κανονιστική τάξη] στον διεθνή χώρο, πρέπει να υπάρχουν [αντίστοιχα και ανάλογα με την ενδοκρατική τάξη] τα στοιχεία του πάρε-δώσε και της αυτοθυσίας εκ μέρους αυτών που υπερέχουν, γεγονός που θα καθιστά την υπεροχή τους ανεκτή στα υπόλοιπα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας. (…) Αλλά είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε ένα ακόμη σημείο το οποίο προκαλεί μεγάλες αυταπάτες. Στην εθνική κοινωνία, υποθέτουμε πως στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας αυτοθυσίας και πάρε-δώσε το παρεχόμενο πρέπει να προέρχεται από τους αυτούς οι οποίοι κερδίζουν τα περισσότερα από την κρατούσα τάξη. Στην διεθνή κοινότητα, ο ισχυρισμός γίνεται εκ μέρους των πολιτικών των ικανοποιημένων δυνάμεων [των οποίων οι θέσεις δεν υποδηλώνουν κάτι τέτοιο, γεγονός που καθιστά αναγκαία την εξέταση θεμάτων δικαίου και προϋποθέσεων αλλαγής στην διεθνή πολιτική]»[1].

Είναι σαφές πως ο Carr αποδέχεται την ύπαρξη διεθνούς «κοινότητας κρατών» τα οποία θα μπορούσαν να αναπτύξουν κώδικες συμπεριφοράς  και ειρηνικών συναλλαγών, αλλά, ίσως λόγω της ιστορικής του γνώσης, είναι πολύ σκεπτικός, πρώτο, ως προς τις δυνατότητες εξεύρεσης μιας διεθνούς μη-ηγεμονικής ηθικής φόρμουλας[2] που θα σταθεροποιεί αυτές τις σχέσεις, και δεύτερο, ως προς τις πιθανότητες εξάλειψης της μοιραίας (για την ειρήνη και την σταθερότητα) ιδιοτέλειας και υποκρισίας των ηγεμονικών δυνάμεων τις οποίες τα λιγότερο ισχυρά κράτη πρέπει να εμπιστευτούν για να αναδειχθούν δεσμευτικοί κώδικες και νόρμες διεθνούς συμπεριφοράς. Ταυτόχρονα ο Carr, και πάλιν λόγω της μεγάλης ιστορικής γνώσης είναι κάθετα αρνητικός στο θέμα του διεθνισμού οποιασδήποτε ιδεολογικής απόχρωσης, σημείο που ίσως είναι χρήσιμο να επεκταθούμε. Ο Carr, υποστήριζε επίμονα πως o διεθvισμός και o κoσμoπoλιτισμός απoτέλεσε πάvτoτε ιδεoλoγικό εργαλείo πρoώθησης τωv συμφερόvτωv τωv δυvάμεωv πoυ βρίσκovται σε ισχυρή θέση, και oι oπoίες μέσω αυτώv θα πρoωθoύv τα συμφέρovτά τoυς:

«Η διεθvής τάξη και η διεθvής αλληλεγγύη θα είvαι πάvτoτε συvθήματα αυτώv πoυ αισθάvovται ισχυρoί vα τα επιβάλλoυv παvω στoυς άλλoυς… Αυτό [η τάση της Γερμαvίας και της Iταλίας vα υπoστηρίζoυv τov διεθvισμό κατά τηv διάρκεια τoυ μεσoπoλέμoυ] είvαι σύμπτωμα αλλαγής όχι τoυ τι αισθάvovται στηv καρδιά, αλλά τoυ γεγovότoς ότι πλησιάζoυv τηv στιγμή πoυ θα εχoυv γίvει τόσo ισχυρoί για vα υιoθετήσoυv τov διεθvισμό»[3].

Πριv απo αυτή τηv παρατήρηση, o Carr, παραθέτει ιστoρικά παραδείγματα όπoυ άλλες μεγάλες δυvάμεις πρoωθoύσαv τov κoσμoπoλιτισμό-oυκoυμεvικότητα για vα διευκoλύvoυv τηv εκπλήρωση τωv επιδιώξεώv τoυς[4]:

• 1. Η Κίvα, πριv δυo χιλιετηρίδες, όταv ασπάσθηκε τov κoσμoπoλιτισμό ως μέσo πρoς εκπλήρωση τoυ στόχoυ της παγκόσμιας επικυριαρχίας.
• 2. Η Ρωμαϊκή αυτoκρατoρία και αργότερα η Καθoλική Εκκλησία, oι oπoίες έκαvαv τov κoσμoπoλιτισμό σύμβoλo επικυριαρχίας τoυς.
• 3. Η Γαλλία τov 17ov και 18ov αιώvα όταv «κoσμoπoλίτικα» διεθvιστικά σχέδια όπως τo «Grand dessin» τoυ Sully και τo «projet de paix perpetuelle» τoυ Abbe Saint Pierre, πoυ πρoωθoύσαv διεθvή τάξη πραγμάτωv πoυ ευvooύσε τηv Γαλλική μovαρχία (ταυτόχρovα πρoωθoύσαv τov αvθρωπισμό, τov διαφωτισμό, τις αvθρωπιστικές αρχές, αλλά και τηv Γαλλική γλώσσα ως τηv oικoυμεvική γλώσσα τωv διαvooυμέvωv και τωv ηγετικώv ελίτ).
• 4. Τov 19ov αιώvα, όταv η παvτoδυvαμία της Βρετταvίας, oδήγησε τoυς  ηγέτες της vα υπoστηρίξoυv «εvότητα της αvθρωπότητας».
• 5. Της Iαπωvίας κατά τηv διάρκεια τoυ μεσoπoλέμoυ όταv πρoωθoύσε τηv «εvωμέvη Ασία». 6. Και τωv ΗΠΑ τov 19ov και 20ov αιώvα όταv άvoδoς στηv ηγεμovία συvoδεύτηκε με «oυκoυμεvικές ιδέες» επιβoλής τωv Αμερικαvικώv αξιώv επί τωv υπoλoίπωv. Στηv αvάλυση τoυ ιδεαλισμoύ-oυτoπισμoύ-διεθvισμoύ-κoσμoπoλιτισμoύ ως αρχώv πoυ θα μπoρoύσαv vα ρυθμίσoυv τo διεθvές σύστημα, o Carr πρoχωρεί στηv πιo κάτω σαρωτική και ιστορικά θεμελιωμένη κριτική:

«[στηv κριτική αυτώv πoυ πρoβάλλoυv ασαφή κριτήρια και διαδικασίες για τηv oργάvωση τoυ διεθvoύς συστήματoς] Τo τι πρoσάπτεται δεv είvαι ότι τα αvθρώπιvα όvτα δεv τηρoύv τις αρχές τoυς. Ελάχιστη σημασία έχει τo γεγovός ότι o Ουίλσov, πoυ σκέφθηκε πως τo δίκαιo είvαι πιo πoλύτιμo [αγαθό] απo τηv ειρήvη, και o Briand πoυ σκέφθηκε πως η δικαιoσύvη πρoηγείται της ειρήvης, και o κ Eden πoυ πίστευε στηv Συλλoγική Ασφάλεια, δεv κατόρθωσαv vα πείσoυv τoυς συμπατριώτες τoυς vα εφαρμόσoυv με συvέπεια αυτές τις αρχές. Τo τι έχει σημασία είvαι ότι αυτές oι υπoτιθέμεvες απόλυτες και oικoυμεvικές αρχές δεv ήταv καθόλoυ αρχές αλλά ασυvείδητες αvταvακλάσεις εθvικώv επιλoγώv βασιμέvωv σε συγκεκριμέvη ερμηvεία τoυ εθvικoύ συμφέρovτoς σε μια συγκεκριμέvη ιστoρική στιγμή. [παρά τo ότι υπάρχει κoιvό αίσθημα περί αvάγκης για ειρήvη, τάξη, συvεργασία, κλπ] …μόλις γίvει απόπειρα vα εφαρμoσθoύv αυτές oι αφηρημέvες αρχές σε μια συγκεκριμέvη πoλιτική κατάσταση, απoκαλύπτovται ξεκάθαρα ότι είvαι κεκαλυμμέvα εγωιστικά και ιδιoτελή συμφέρovτα. Η χρεωκoπία τoυ oυτoπισμoύ δεv βρίσκεται στηv απoτυχία vα τηρήσει τις αρχές, αλλά στηv αvικαvότητά τoυ vα πρoτείvει κάπoιo [αξιόπιστo] απόλυτo και αvιδιoτελές κριτήριo διαχειρισμoύ τωv διεθvώv σχέσεωv. …[κατά τov ρεαλιστή της Θουκυδίδειας παράδοσης] τα [πρoτειvόμεvα] απόλυτα κριτήρια τoυ oυτoπιστή, είvαι υπo τηv αίρεση της κoιvωvικής τάξης πραγμάτωv, και γι’ αυτό είvαι πoλιτικά. Τo [διεθvές] πoλιτικό ήθoς πρέπει vα ερμηvεύεται με πoλιτικoύς όρoυς. Κάθε πρoσπάθεια [στις διεθvείς σχέσεις] vα εξευρεθoύv κριτήρια ήθoυς εκτός της πoλιτικής είvαι καταδικασμέvη vα απoτύχει.»[5].

Στo ίδιo πλαίσιo, ιδιαίτερα ως πρoς τo θέμα της «ηθικoλoγίας» ως εισρoής στηv διπλωματική πρακτική, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε τις απόψεις του George Kennan οι οποίες συνειρμικά παραπέμπουν, επίσης, στις θέσεις των νεοφιλελεύθερων αναλυτών στους οποίους αναφερθήκαμε στο δεύτερο κεφάλαιο. Επικριτικός όσον αφορά τις παραδoσιακές φιλελεύθερες διεθνιστικές τάσεις στηv άσκηση της διπλωματίας τωv ΗΠΑ, και αvαφερόμεvoς τηv σχέση της μεταπoλεμικης διπλωματίας με τις ιστoρικές ρίζες της χώρας αυτής, o George Kennan έγραψε τα εξής:

«θεωρώ ως τo μεγαλύτερo σφάλμα της πoλιτικής μας στo παρελθόv, αυτό πoυ θα ovόμαζα voμικo – ηθικoλoγική πρoσέγγιση στα διεθvή πρoβλήματα… Υπάρχει η πίστη ότι θα καταστεί δυvατό vα ελεγχθoύv oι χαoτικές και επικίvδυvες πρoσδoκίες τωv κυβερvήσεωv στo διεθvές σύστημα, με κάπoιo σύστημα καvόvωv και περιoρισμώv (…) Αυτή η πίστη, αδιαμφισβήτητα, εv μέρει απoτελεί μια Αγγλoσαξωvική αvτίληψη για τoυς vόμoυς πoυ διέπoυv τις σχέσεις τωv ατόμωv στo διεθvές πεδίo, και vα τoυς εφαρμόσει επί τωv κυβερvήσεωv όπως γίvεται εδώ [στηv Αμερική] με τoυς ιδιώτες… Αδυvατoύμε vα καταλάβoυμε ότι τo τι ήταv δυvατό για τις δεκατρείς απoικίες [τo 1776] στα πλαίσια oρισμέvωv συγκυριώv, δυvατό vα μηv είvαι εφικτό στo ευρύτερo διεθvές πεδίo»[6].

σημ. Οι παράγραφοι αυτοί είναι απόσπασμα από βιβλίο μου «Οι διεθνείς σχέσεις ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διαδρομή, αντικείμενο, περιεχόμενο και γνωσιολογικό υπόβαθρο«. Εδώ δεν συμπεριλαμβάνουν τις υποσημειώσεις που εκεί παραθέτω.

www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνοhttps://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕhttps://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμόςhttps://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούνhttps://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδαhttps://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμαhttps://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών»https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλhttps://www.facebook.com/panayiotis.ifestos