1. Εκτιμήσεις και προβλέψεις υψηλού ρίσκου

Το κείμενο που ακολουθεί αναρτήθηκε παράλληλα σε τέσσερεις σειρές στην ιστοσελίδα OnAlert (βλ. συνδέσμους και τίτλους στο τέλος). Όσο πιο σύντομα μπορούμε θα γίνει προσπάθεια να εξεταστεί η διαλεκτική σχέση σταθερότητας–αστάθειας σε σχέση με τα συμβαίνοντα στην Τουρκία, στην περιφέρειά μας και στον πλανήτη. Μιλάμε για πολλές και κυμαινόμενες μεταβλητές και για στάθμιση και εκτίμηση των πραγμάτων στην βάση της εμπειρίας και εδραιωμένων τυπολογιών της στρατηγικής θεωρίας, αλλά και ορατών τάσεων όπως εξελίσσονται και όπως διαμορφώνονται τα τελευταία χρόνια.

Ποιες οι πιθανότητες τουρκικής στρατιωτικής πρόκλησης το 2017; Ο πόλεμος είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να απαντώνται τέτοια ερωτήματα γραμμικά ή με διατύπωση απλουστευτικών γνωμών. Επιπλέον, είναι ένα πράγμα οι περιγραφές και ερμηνείες μιας δημόσιας συζήτησης όπως για παράδειγμα η παρούσα και άλλο η ανάλυση, η στάθμιση και οι εκτιμήσεις των κρατικών λειτουργών και της πολιτικής ηγεσίας που διαθέτουν, ή πρέπει να διαθέτουν, πληροφόρηση για πλήθος αλληλένδετων πραγμάτων. Διαθέτουν ή πρέπει να διαθέτουν, επίσης, υπεύθυνη περιγραφή των απειλών κατά της εθνικής ασφάλειας και αποκρυσταλλωμένες εκτιμήσεις για τις βαθμίδες ρίσκου σε εναλλακτικές καταστάσεις. Την «απειλή» και τις βαθμίδες ρίσκου, για να είμαστε ακριβείς, τα ορίζουν τα κρατικά επιτελεία και κυρίως τα επιτελεία των Ενόπλων Δυνάμεων μιας χώρας.

Έτσι, ανά πάσα στιγμή η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία καλείται να αποφασίζει ορθολογιστικά (βλ. πιο κάτω). Επειδή ο πόλεμος είναι καταστροφικό φαινόμενο και σίγουρα ασθένεια της διεθνούς πολιτικής που συνοδεύει τον πολιτικό πολιτισμό πέντε χιλιετίες (νοερό σύνορο μετά από το οποίο οι άνθρωποι άφησαν πίσω την βαρβαρότητα και οργανώθηκαν σε πολιτικές ομάδες), κανένας λογικός και σώφρων άνθρωπος δεν μπορεί να είναι πολεμοχαρής. Σκοπός των περί πολέμου αποφάσεων μπορεί να είναι μόνο η εκπλήρωση των ιεραρχημένων εθνικών συμφερόντων με πρώτιστο την Εθνική Ασφάλεια και το εθνικό συμφέρον επιβίωσης. Ο πόλεμος, υπογραμμίζεται, δεν είναι αυτόνομο φαινόμενο αλλά συνδέεται με τους σκοπούς και υπακούει στην λογική των πολιτικών αποφάσεων που τους προσδιορίζει (Clausewitz).

Οι ποιοτικές βαθμίδες των εκτός κρατικών υπηρεσιών αναλύσεων  όπως η παρούσα, κρίνονται από το κατά πόσο περιγράφουν σωστά και ερμηνεύουν καλά τα κριτήρια και τους παράγοντες που αφορούν όλη την αλυσίδα του πολέμου. Αυτή η «αλυσίδα» έχει πολλούς κρίκους που αρχίζουν από τα διλήμματα ασφαλείας και που φθάνουν σε στρατιωτική και κάθε άλλου είδους προετοιμασία. Συχνά και σε χρήση πολεμικής βίας. Παραμένει ότι κατά την διάρκεια όλης της ιστορίας και όλα τα κράτη διέθεταν και συνεχίζουν να διαθέτουν Ένοπλες Δυνάμεις.

Κύρια χρησιμότητα των δημόσιων συζητήσεων είναι να εμπλουτίσουν τον προβληματισμό μέσα στην δημόσια σφαίρα. Πρωτίστως χρήσιμο είναι εάν επιχειρούν να σταθμίσουν βάσιμα τις βαθύτερες διαμορφωτικές δυνάμεις που επηρεάζουν τις εξελίξεις, εάν διατυπώνουν εκτιμήσεις για το πώς προσανατολίζονται τα πράγματα και εάν αναζητούν τις προϋποθέσεις που δημιουργούν συνθήκες υψηλού κινδύνου αστάθειας. Άξονας και σκοπός αυτών των αναλύσεων είναι περισσότερο η αναζήτηση του προσανατολισμού προς τον οποίο κινούνται οι αποφάσεις των κρατών και λιγότερο η διατύπωση προτάσεων πολιτικής για τις καθημερινές αποφάσεις. Η αξία τους, επίσης, κρίνεται από το κατά πόσο γίνεται σωστή σύνδεση των μακροπρόθεσμων στρατηγικών αποφάσεων με συντρέχοντα γεγονότα.

Αναλύοντας τον πόλεμο ως φαινόμενο μεταξύ κρατικών δρώντων ένα αξίωμα είναι θεμελιώδες: Τα βιώσιμα κράτη έχουν ως υπέρτατο εθνικό συμφέρον και έσχατη λογική την επιβίωσή τους. Αποφασίζοντας για το πώς θα εκπληρωθούν τα εθνικά συμφέροντα και για το πώς θα διασφαλίσουν την επιβίωσή τους λειτουργούν ορθολογιστικά.

Ορθολογισμός στην στρατηγική ανάλυση, σημαίνει ότι στην πλάστιγγα κόστους οφέλους εναλλακτικών στάσεων, αποφάσεων και δράσεων, τα κράτη δεν παίρνουν αποφάσεις που θα τους δημιουργήσουν περισσότερο κόστος παρά όφελος. Στην διελκυστίνδα των αποτρεπτικών μηνυμάτων των εκατέρωθεν στρατηγικών, επιπλέον, αμυνόμενος και επιτιθέμενος αυτό επιδιώκουν: Να επηρεάσουν την άλλη πλευρά με το να επιχειρούν να την πείσουν ότι η Α ή Β εχθρική ενέργεια θα έχει περισσότερο κόστος παρά όφελος.

Προς τα πού λοιπόν κινείται η Τουρκία, οι διενέξεις της περιφέρειάς μας και οι διαμορφωτικές στρατηγικές των μεγάλων δυνάμεων. «Που το πάει» εν τέλει, ο Ερντογάν; Είναι ορθολογιστής; Τι τον αποτρέπει να επιτεθεί και τι τον ενθαρρύνει;

2. Λειτουργεί ο Ερντογάν ορθολογιστικά;

Παρά το γεγονός ότι δύσκολα ένα κράτος επιβιώνει όταν το εσωτερικό του είναι τόσο πολύ κοσμοθεωρητικά, πνευματικά και πολιτικά διαιρεμένο όσο η Τουρκία, μια εκτίμηση είναι ότι ο Τούρκος ηγέτης για να επιτύχει τους σκοπούς του λειτουργεί όσο λίγοι ορθολογιστικά (με την έννοια που μόλις διατυπώσαμε). Αυτό δεν σημαίνει πως τα προβλήματα δεν τον υπερβαίνουν ή ότι δεν κάνει λάθη ή ότι δεν μπορεί να διολισθήσει σε ανορθολογικές στάσεις και αποφάσεις. Για παιχνίδι κόστους-οφέλους μιλάμε στην στρατηγική των κρατών και ο σκοπός του είναι η επιβίωση της Τουρκίας και του καθεστώτος.

Σε επιστολή που ο υποφαινόμενος έστειλε στον Αχμέτ Νταβούτογλου όταν κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» (Εκδόσεις Ποιότητα) –δεν δημοσίευσα ακόμη αυτή την επιστολή που στάλθηκε εκ μέρους και άλλων συναδέλφων που τον καλούσαμε να έλθει στην Αθήνα να συζητήσουμε την ανάλυσή του–, μεταξύ πολλών άλλων του έγραψα να προσέξει διότι οι κατευνασμοί των Ελλήνων πολιτικών, τα ζεϊμπέκικα και οι κουμπαριές, ενδέχεται να δώσουν λανθασμένα μηνύματα στους Τούρκους ηγέτες που θα υποτιμούσαν τις αντιστάσεις της Ελληνικής κοινωνίας και την αποτρεπτική ικανότητα των Ελληνικών Ενόπλων δυνάμεων, με αποτέλεσμα ανορθολογικές αποφάσεις.

Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί εξαρχής ότι στο ανελέητα ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα ο κρατικός ορθολογισμός δεν μπορεί να σχετίζεται με ανορθολογικά ζεϊμπέκικα και κουμπαριές και πολύ χειρότερα με ιδεολογήματα και θεωρήματα φορέων επιστημονικών τίτλων. Ούτε βέβαια με ψευδαισθήσεις και μεταφυσικές προσδοκίες. Όταν έτσι στέκονται οι ηγέτες και οι πολιτείες οι ζημιές είναι αναπόδραστες. Όποιος αμφιβάλλει μπορεί να ορίσει τα θαλάσσια σύνορά μας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και να διερωτηθεί κατά πόσο ασκούμε πλήρη κυριαρχία όσον αφορά τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους των θαλασσών μας. Ας διερωτηθεί επίσης κατά πόσο αποκαταστάθηκε η διεθνής νομιμότητα στην Κυπριακή Δημοκρατία ή τι είναι αυτό που γεννά τρις προπετείς αναθεωρητικές αξιώσεις σε όλο το φάσμα της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας.

Ανορθολογικά προσανατολισμένοι πληρώσαμε κολοσσιαία ποσά για την άμυνά μας και διαθέτουμε καθόλα αξιόμαχα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά η αποτελεσματική αποτρεπτική χρήση της ισχύος είναι υπό την αίρεση των αποτελεσμάτων τα οποία και είναι απογοητευτικά. Οι Τούρκοι επιχειρώντας να κερδίσουν τον πόλεμο με εκφοβιστικές απειλές και χωρίς μάχη ή με αψιμαχίες τύπου Ιμίων, διαρκώς ελίσσονται μεταφέροντας παραστάσεις υψηλού κόστους για να στηρίξουν τον αναθεωρητισμό τους. Εκτιμάται ότι υπάρχει κίνδυνος να αναιρεθεί μερικώς ή ολικά η κρατική μας κυριαρχία αλλά δεν είναι κάτι που προέκυψε σήμερα. Η ευθύνη είναι της πολιτικής ηγεσίας σχεδόν στο σύνολό της η οποία παρά την δέσμευση τεράστιων πόρων για την άμυνά μας άφησε την Ελληνική αποτρεπτική στρατηγική να κατηφορίσει προς αναξιόπιστες κατευθύνσεις.

3. Η διαλεκτική σχέση ικανότητας, μπλόφας, παραστάσεων ισχύος και κινδύνου

Στο αδιάκοπο παίγνιο παραστάσεων κόστους τα κράτη διαθέτουν συντελεστές ισχύος των οποίων ο συνδυασμός και η αποτελεσματικότητα στην πράξη δεν είναι πάντα κάτι που σταθμίζεται και υπολογίζεται εύκολα. Ικανότητα είναι τα μέσα που διαθέτει ένα κράτος αλλά και ο τρόπος που μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητά τους με τα να συνδυάζει με βέλτιστο τρόπο τους συντελεστές ισχύος που διαθέτει. Ο κίνδυνος είναι η διαφορά μεταξύ της ικανότητας του επιτιθέμενου και της πραγματικής ισχύος που διαθέτει σε σύγκριση με την αντίστοιχη ικανότητα του αμυνόμενου να επιβάλει υψηλό αποτρεπτικό κόστος. Μπλόφα στην στρατηγική ανάλυση, η κρισιμότερη ίσως έννοια στην θεωρία και την πράξη, είναι η διαφορά μεταξύ απειλών (επιθετικών ή αποτρεπτικών, εκατέρωθεν) και της πραγματικής ισχύος που διαθέτουν. Πάντα αναζητείται η χρυσή τομή καθότι επιτυχία με μεγάλη μπλόφα σημαίνει εξοικονόμηση πόρων και εκπλήρωση των σκοπών με πολύ λίγο κόστος. «Απόλυτη» αξιοπιστία έχουμε όταν έχουμε «απόλυτη» ικανότητα εκτέλεσης της απειλής. Αναξιόπιστη μπλόφα έχουμε όταν υπάρχει μεγάλη διάσταση της απειλής και της ισχύος που απαιτείται για να εκπληρωθεί ο σκοπός. Τα σύνορα μπλόφας, ικανότητας και αξιοπιστίας όπως γίνεται αντιληπτό, εξ αντικειμένου, είναι θολά, ρευστά και η στρατηγική ενός κράτους αποστολή έχει να επιτύχει βέλτιστη παράσταση ισχύος που εκπληρώνει τους σκοπούς.

Όταν λοιπόν η Τουρκία όπως πρόσφατα γίνεται πολύ συχνά εμφανίζεται απειλητική στο Αιγαίο ή στην Κύπρο πόσο αξιόπιστη είναι; Με δεδομένη την αποστράτευση χιλιάδων αξιωματικών, ιδιαίτερα στην αεροπορία, ποια είναι η πραγματική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας μετά το πραξικόπημα; Ποια η πραγματική ικανότητα της Τουρκίας να εμπλακεί σε μικρή ή μεγάλη σύρραξη με την Ελλάδα εάν οι ΕΔ και πολύ περισσότερο η κοινωνία είναι διαιρεμένη και διαφοροποιημένη ο δε ηγέτης ακροβατεί επιχειρώντας θεμελιώδεις αλλαγές του κράτους με τους μισούς πολίτες να τον έχουν ψηφίσει και τους άλλους μισούς να τον έχουν καταψηφίσει; Πως αξιολογείται η δέσμευση Δυνάμεων στο Δυτικό μέτωπο; Πως αξιολογείται το κουρδικό ζήτημα στις διάφορες εκδοχές του και ιδίως στο εσωτερικό όπου μια εξωτερική περιπέτεια της Τουρκίας ενδέχεται να προκαλέσει απρόσμενα γεγονότα. Ποια η κατάσταση με άλλες μειονότητες, με τα κεμαλικά στελέχη των ΕΔ που δεν αποστρατεύτηκαν και τα λοιπά. Όταν πιο πάνω γράψαμε ότι οι επιτελικοί κρατικοί λειτουργοί και κυρίως αυτοί των ΕΔ ορίζουν την απειλή και τις βαθμίδες κινδύνου αυτό εννοούσαμε, ότι δηλαδή αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα απαντώνται υπεύθυνα και με βάσιμα. Συνεπής με την προηγούμενη θέση που υιοθετήθηκε για τις δημόσιες συζητήσεις ούτε καν υπαινιγμό θα μπορούσα να κάνω για την Α ή Β απόφαση όταν αυτές οι μεταβλητές και πολλές άλλες συμπλέκονται όχι μόνο μέσα στην Τουρκία αλλά και με πλήθος άλλες ρευστές και εξωγενείς της κινούμενης δίνης της διεθνούς πολιτικής.

Εάν μιλήσουμε για την Ελλάδα, αλίμονο εάν στο επίπεδο του  κράτους δεν υπάρχουν σταθμισμένες εκτιμήσεις εδρασμένες σε σωστή πληροφόρηση και παρακολούθηση και εναλλακτικές αποφάσεις για δηλώσεις ή δράσεις. Το κράτος απαιτείται να αποφασίζει περί αυτά ανά πάσα στιγμή και σε ορθολογιστική βάση. Μια τέτοια στρατηγική προσέγγιση συναρτάται στην συνέχεια με τα ηγετικά ταλέντα και την ηγετική ευθυκρισία της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Σκοπός του αμυνόμενου είναι να επιτύχει εκπλήρωση των σκοπών με αξιόπιστες αποτρεπτικές παραστάσεις. Όσον μας αφορά ο σκοπός είναι η διασφάλιση της κρατικής κυριαρχίας της Ελλάδας που ορίζεται από την διεθνή νομιμότητα, ζήτημα ως προς το οποίο πάσχουμε. Η αποκατάσταση επίσης της διεθνούς και ευρωπαϊκής νομιμότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας.

4. Εκτιμήσεις υψηλού ρίσκου εν μέσω αμέτρητων μεταβλητών που συμπλέκονται

Προβλέψεις στα πεδία του διεθνούς συστήματος είναι σε κάθε περίπτωση εξαιρετικά δύσκολες. Οι αστάθμητες μεταβλητές που συμπλέκονται μέσα στην δίνη της διεθνούς πολιτικής είναι πολλές και ενίοτε μεγάλης κύμανσης. Τα αίτια συγκεκριμένων γεγονότων δεν είναι πάντα ορατά. Οι μεταβλητές αφορούν τις στάσεις και αποφάσεις ατόμων, ομάδων και κρατών. Ιεραρχούνται σε εξαρτημένες και ανεξάρτητες, το ίδιο και πιο ορατές στρατηγικές των εμπλεκομένων μικρών και μεγάλων κρατών ή συμμαχιών και γενικότερα οι στάσεις και αποφάσεις όσων δρώντων συμπλέκονται στα πεδία της διεθνούς πολιτικής.

Στα άρτια οργανωμένα κράτη που συνήθως είναι οι μεγάλες δυνάμεις, οι αποφάσεις αντλούνται από μια δεξαμενή σεναρίων και εναλλακτικών σχεδίων των επιτελείων τους, τα οποία προσαρμόζουν ανά πάσα στιγμή τις δράσεις ανάλογα με το πώς εξελίσσονται τα πράγματα. Κανονικώς εχόντων των πραγμάτων, μονίμως και αδιάλειπτα, κρατικά επιτελεία παρακολουθούν, κατασκοπεύουν, πληροφορούνται, συνομιλούν με αντίστοιχα επιτελεία άλλων κρατών, αναλύουν, σταθμίζουν, σταθεροποιούν εκτιμήσεις και χαράσσουν τις εναλλακτικές αποφάσεις σύμφωνα με τα πλανητικά, περιφερειακά και τοπικά συμφέροντα του κράτους. Την εκάστοτε κρίσιμη στιγμή λήψης απόφασης μετράει επίσης το στρατηγικό και ηγετικό ταλέντο και ο στρατηγικός ορθολογισμός των πολιτικών και στρατιωτικών ηγεσιών. Το ίδιο αλλά για αντικειμενικούς λόγους σε μικρότερη κλίμακα κάνουν και λιγότερο ισχυρά πλην άρτια οργανωμένα κράτη, σε αναφορά κυρίως με την περιφέρεια στην οποία ανήκουν.

Ας μην υποτιμάται αυτή η παράμετρος: Στο επίπεδο τουλάχιστον της θεσμικής οργάνωσης το κύριο μέσο είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Ένταξη σε καλά οργανωμένους επιτελικούς θεσμούς πολλών καταρτισμένων και ταλαντούχων κρατικών λειτουργών ή συνεργαζόμενων ειδικών σε ad hoc βάση, δεν είναι πολυδάπανη επένδυση. Συγκριτικά με άλλα μέσα εθνικής ασφάλειας μιας χώρας για τα οποία δεσμεύονται σπάνιοι πόροι η επένδυση στον ανθρώπινο παράγοντα με την δημιουργία άρτιων επιτελείων συγκριτικά δεσμεύει ελάχιστους εάν όχι αμελητέους σπάνιους πόρους.

5. Η διαλεκτική σχέση μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σκοπών και αποφάσεων με τις βραχυχρόνιες τακτικού χαρακτήρα αποφάσεις.

Οι μεγάλες δυνάμεις αδιάκοπα αναμετριούνται στις περιφέρειες επιδιώκοντας την βέλτιστη για αυτές κατανομή ισχύος και συμφερόντων. Τα στρατηγικά σχέδια συμπεριλαμβάνουν εναλλακτικές αποφάσεις ανάλογα με τις περιστάσεις και την εξέλιξη των πραγμάτων. Στις εναλλακτικές αποφάσεις πάγια εξετάζεται, μεταξύ άλλων, ποιο κράτος είναι αναλώσιμο, ποιο είναι ισχυρό και ικανό να επιβιώσει, ποιο είναι εσωτερικά αδύναμο, ποιο είναι θεσμικά οργανωμένο και ποιο είναι με τέτοιο τρόπο προσανατολισμένο ούτως ώστε μια μεγάλη δύναμη να δύναται να προχωρήσει μαζί του σε πελατειακές συναλλαγές [βλ. «Πελατειακές σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο… http://wp.me/p3OlPy-wB]. Αντίστοιχα, ποια κράτη είναι υποψήφια για να τοποθετηθούν πάνω στην Κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων, αντιπαραθέσεων και συναλλαγών.

Όποιο λιγότερο ισχυρό κράτος δεν γνωρίζει αυτή την ανελέητη πραγματικότητα είναι ανά πάσα στιγμή υποψήφιο για κατακρεούργηση. Θα αποτολμούσαμε μια εκτίμηση: Παρά τα προαναφερθέντα αντικειμενικά μεγάλα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα της Τουρκίας μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ερντογάν/Νταβούτογλου, οι Τούρκοι ηγέτες σε αντίθεση με τους δικούς μας γνωρίζουν πολύ καλά αυτή την ανελέητη πραγματικότητα. Εάν μη τι άλλο το πραξικόπημα του Ιουλίου 2015 σίγουρα εμπέδωσε στην σκέψη τους τον ανελέητο χαρακτήρα των στρατηγικών παιγνίων των μεγάλων δυνάμεων.

Μια πιθανή ερμηνεία των τουρκικών στάσεων τους τελευταίους μήνες είναι το γεγονός πως επειδή εξ αντικειμένου η Τουρκία έφθασε πολύ κοντά στην Κλίνη του Προκρούστη, οι ηγέτες της αναλαμβάνουν –απελπισμένα αλλά όχι κατ’ ανάγκη σπασμωδικά και ασχεδίαστα– ολοένα και μεγαλύτερα διπλωματικά και στρατιωτικά ρίσκα με δύσκολο να εκπληρωθεί σκοπό την αντιστροφή των τάσεων ή την ελαχιστοποίηση των ζημιών ή και για να κερδίσουν χρόνο ούτως ώστε να εκμεταλλευτούν αλλαγές στις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων για να διαπραγματευτούν και διεκδικήσουν μια απρόσμενη θέση και ρόλο στις επερχόμενες στρατηγικές ανακατατάξεις. Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, η Τουρκία βρίσκεται σε πολύ δύσκολη και επικίνδυνη θέση.

Ακόμη πιο επικίνδυνη είναι όμως και η θέση της Ελλάδας καθότι όσον αφορά τα στρατηγικά παίγνια φαίνεται ελάχιστοι να γνωρίζουν ότι λαμβάνουν χώρα (ο μεταψυχροπολεμικός πλανήτης είναι ανθόσπαρτος, λένε οι πλείστοι νεοέλληνες τις τρεις τελευταίες δεκαετίες). Την ίδια στιγμή που γεγονότα και δικές μας στάσεις και συμπεριφορές συντείνουν στην εθελούσια τοποθέτηση των νεοελλήνων πάνω στην Κλίνη του Προκρούστη πολλοί κοιμούνται τον ύπνο του αξύπνητου ενώ η κοινωνική συνοχή και το ηθικό των πολιτών κατεδαφίζονται με τρόικες και μνημόνια. Η ποιο χαρακτηριστική περίπτωση αφορά τις στρατηγικές συνέπειες της ένταξης της Μεγαλονήσου Κύπρου στα πεδία της Τουρκικής επικυριαρχίας, ζήτημα που εδώ και αλλού τονίζουμε ξανά και ξανά, καθότι εκτιμάται ότι είναι το μεγαλύτερο στρατηγικό ζήτημα της Ελλάδας. Εάν διαφορετικά ήταν τα πράγματα όσον αφορά την δική μας επίγνωση των κινδύνων δεν θα γίνονταν κάποιες δηλώσεις, δεν θα «αφηνόταν» ο ολοφάνερα αυτοκτονικά ανορθολογικός κύπριος Πρόεδρος να πάει στην Ελβετία και δεν θα «αφηνόταν» να συμβεί η ντροπιαστική υπερψήφιση από την Κυπριακή Βουλή η ανάκληση του δικαιώματος μνήμης για τους αγώνες ελευθερίας των Κυπρίων.

Και πολλά άλλα, βέβαια, τα οποία εάν προκαλέσουν την ένταξη της Μεγαλονήσου στα Ερντογανικά πεδία οι συσχετισμοί θα αλλάξουν ριζικά. Ποιων θα αρχίσει η κατακρεούργησή τους πάνω στην Κλίνη του Προκρούστη είναι κάτι που λογικά επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Τα ερείσματα και οι επιλογές μιας αναβαθμισμένης Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο η οποία θα ελέγχει την Μεγαλόνησο Κύπρο θα είναι πολύ περισσότερες και Ελληνικές αποφάσεις σε παρόντα χρόνο ενδέχεται να διασώζουν και αναβαθμίζουν την Τουρκία σε μελλοντικό χρόνο, συμπεριλαμβανομένου του κ Ερντογάν.

Στο ίδιο πλαίσιο όσον αφορά τις μεγάλες δυνάμεις πρέπει να ξέρουμε ότι οι τοπικές συγκρούσεις στις περιφέρειες και τα καθημερινά γεγονότα είναι τακτικού χαρακτήρα και ο στρατηγικός τους σχεδιασμός τα εντάσσει διαρκώς στην λογική εκπλήρωσης των μακροπρόθεσμων επιδιώξεων. Έτσι, ενώ φαινομενικά διαφωνούν ή δυσανασχετούν ή και δηλώνουν αντίθετοι, τα δρομολογούν με τρόπο που ενώνει νήματα που επηρεάζουν την κατανομή ισχύος στο πλαίσιο των μακροχρόνιων πλανητικών στρατηγικών σκοπών και επιδιώξεων.

6. Κλίνη Προκρούστη και η επιβίωση της Τουρκίας στην κόψη του ξυραφιού

Συγκρατώντας τις επισημάνσεις στις προηγούμενες γραμμές και σύμφωνα με πάγιες τυπολογίες, η αβεβαιότητα του μέλλοντος του νεοτουρκικού κράτους λόγω μεγάλων εσωτερικών διαιρέσεων και περιφερειακής αστάθειας στην οποία και το ίδιο συνέβαλε, ενδέχεται ανά πάσα στιγμή να δημιουργήσουν γεγονότα εκτός ελέγχου. Ο υπαινιγμός εδώ είναι ότι όσο ορθολογιστής και ικανός και να είναι ή να μην είναι ο Ερντογάν, για ολοφάνερους αντικειμενικούς λόγους η επιβίωσή της Τουρκίας εδώ και καιρό βρίσκεται πάνω στην κόψη του ξυραφιού.

Λογικά οι μεγάλες δυνάμεις έχουν ήδη τοποθετήσει την Τουρκία πάνω στην Κλίνη του Προκρούστη, ιδιαίτερα όσον αφορά το Κουρδικό, αλλά ενδεχομένως όχι μόνο. Ερωτάται λοιπόν: Πως θα μπορούσε διαμέσου μιας σύγκρουσης να βρεθεί στην ίδια Κλίνη κατακρεούργησης και η Ελλάδα;

Αφού πούμε ότι με δεδομένη την κατάσταση στην Τουρκία η σύγκρουσή της με την Ελλάδα είναι για αυτή σε κάθε περίπτωση υψηλού ρίσκου, η απάντηση για το πως θα μπορούσε να εμπλακεί ή να μην εμπλακεί η Ελλάδα δεν είναι γραμμική και εύκολη. Μπορούμε εν τούτοις να προβληματιστούμε για αυτό με προσοχή. Μια σταθερά είναι η προαναφερθείσα πιθανή παραχώρηση –κυριολεκτικά εθελούσια, άσκοπη και αυτοκτονική παραχώρηση– της Μεγαλονήσου Κύπρου στην Τουρκία. Όπως ήδη υπογραμμίσαμε θα είναι καθοριστική εξέλιξη και θα αναβαθμίσει τα ερείσματα και την διαπραγματευτική ισχύ της Άγκυρας. Όποιος και να είναι ο ηγέτης τώρα ή μελλοντικά στην Άγκυρα γιατί οι μεγάλες δυνάμεις βλέπουν την μεγάλη και μακροχρόνια εικόνα που αφορά τις γεωπολιτικές ισορροπίες, τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και τις ανακατανομές ισχύος.

Για να προβληματιστούμε γόνιμα απαιτείται απαραιτήτως να εξηγήσουμε ακόμη περισσότερο απ’ ότι πιο πάνω τη διαλεκτική σχέση μακροπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων σκοπών και στρατηγικών προσανατολισμών με τις βραχυχρόνιες και τακτικές στάσεις και αποφάσεις οι οποίες ακόμη και εάν δεν είναι ορατές εκπληρώνουν μακροπρόθεσμους σκοπούς. Οι εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία ενδέχεται να παίζουν κάποιο ρόλο στις αποφάσεις των ηγετών της πλην συνεκτιμούν δεόντως το ολοένα και πιο επικίνδυνο για αυτούς εξωτερικό περιβάλλον. Καταληκτικά και ανάλογα με το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, ο πιο καθοριστικός παράγοντας των Τουρκικών αποφάσεων είναι οι στάσεις και ενέργειες των μεγάλων δυνάμεων με τις οποίες ο Ερντογάν μετά το πραξικόπημα του τελευταίου Ιουλίου σχοινοβατεί διπλωματικά και στρατιωτικά. Βέβαια, ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων ναι μεν είναι πρωταρχικός και καθοριστικός πλην οι αποφάσεις τους επηρεάζονται και συγκεκριμενοποιούνται ανάλογα με τις στάσεις και αποφάσεις όλων των άλλων πάνω στο μόνιμο «στρατηγικό σκάκι». Πόσο έμαθε από τα παθήματα ο Ερντογάν και πόσο πιο προσεκτικός θα είναι όταν υποχρεωτικά γι’ αυτόν θα συνεχίσει να σχοινοβατεί;

Οι μεσοπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στρατηγικοί σκοποί των μεγάλων δυνάμεων αποτελούν σταθερές των στρατηγικών προσανατολισμών τους, πλην οι αποφάσεις σε βραχυχρόνιο και τακτικό επίπεδο διαρκώς προσαρμόζονται στα εν εξελίξει γεγονότα με μόνιμη μέριμνα να οδηγούν τα πράγματα με τρόπο που εκπληρώνει τα συμφέροντά τους μακροχρόνια. Η σχέση βραχυχρόνιων και μακροπρόθεσμων σκοπών και αποφάσεων, τονίζουμε και υπογραμμίζουμε, δεν είναι πάντα ορατή και ενίοτε ενώ φαντάζει αντιφατική κατά βάση δεν είναι καθότι συντείνει στην εκπλήρωση μελλοντικών στρατηγικών σκοπών που εκπληρώνονται με μια διόλου γραμμική διαρκή διαχείριση των κατανομών και ανακατανομών ισχύος.

Ενδέχεται για παράδειγμα να αποσκοπεί στο να προκαλέσει κατατριβή σε ένα ή περισσότερα κράτη, να μεταφέρει βάρη, να μεταδίδει μηνύματα σε άλλες μεγάλες δυνάμεις, να δρομολογεί εσωτερικές και εξωτερικές αλλαγές και να φέρνει ένα ή περισσότερα κράτη (η ιστορική εμπειρία δείχνει «εχθρούς» και «φίλους» και εναλλασσόμενους «εχθρούς» και «φίλους») σε μειονεκτική θέση ενόψει διαπραγματεύσεων ή μιας σχεδιαζόμενης σύγκρουσης που αφορά την πλανητική κατανομή ισχύος. Παράγοντες που επηρεάζουν τις βραχυχρόνιες αποφάσεις είναι για παράδειγμα, οι ενέργειες άλλων κρατών, κυμάνσεις του πολιτικού τους συστήματος που προκαλούν αστάθεια και τυχαία γεγονότα. Πολλά γεγονότα, εξάλλου, δεν είναι κατ’ ανάγκη τυχαία. Κατασκευάζονται για να αιτιολογήσουν μια δράση που εξυπηρετεί μακροχρόνια σχέδια πλην το μαθαίνουμε, εάν το μάθουμε, μετά από πολλές δεκαετίες και εάν ανοίξει κάποιο αρχείο.

Στο βάθος του χρονικού ορίζοντα είναι η πλανητική κατανομή ισχύος, η αναζήτηση ισορροπίας που διασφαλίζει την επιβίωση μιας μεγάλης δύναμης εάν και όταν μια άλλη μεγάλη δύναμη επιχειρήσει να είναι πλανητικός ηγεμόνας και ο κίνδυνος άμεσης μεταξύ τους σύγκρουσης που θα έφερνε πολύ κοντά το πλανητικό πυρηνικό ολοκαύτωμα. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι, όπως εξάλλου θεμελιώνεται έξοχα στο αριστούργημα του John Mearsheimer «Η τραγωδία των μεγάλων δυνάμεων» (Εκδόσεις Ποιότητα), τα πεδία των βραχυχρόνιων (ή ακόμη και μεσοπρόθεσμων) ανταγωνισμών είναι οι περιφέρειες όπου και επιχειρείται να ελέγχονται οι προσδιοριστικές για τις πλανητικές ισορροπίες και ανακατανομές ισχύος.

7. Καταιγιστικές ανακατατάξεις και η δημιουργία αρνητικών και θετικών παραστάσεων

Ένα λιγότερο ισχυρό κράτος όπως η Ελλάδα στα περιφερειακά πεδία όπου συγκρούονται οι μεγάλες δυνάμεις, ποτέ δεν πρέπει να επαναπαύεται ενώ απαιτείται να μην αφήνει τίποτα στην τύχη είτε αυτό αφορά δηλώσεις ή ενέργειες που σχετίζεται με την εθνική ασφάλεια είτε τις σχέσεις του με τις μεγάλες δυνάμεις ή άλλα κράτη της περιφέρειάς της.

Όσον αφορά τις εξελίξεις στην Τουρκία και τις καταιγιστικές στρατηγικές ανακατατάξεις στην ευρύτερη περιφέρειά μας, ενδέχεται να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές σε ένα γειτονικό της κράτος εάν και όταν μεταδίδονται μηνύματα πως οι ηγεσίες και οι πολίτες θεωρούν μοιραίο να ζημιωθούν τα συμφέροντά τους. Αυτό  το μήνυμα δεν δίνουμε όσον αφορά την Μεγαλόνησο Κύπρο εδώ και καιρό! Γι’ αυτό ενέχει μεγάλη σημασία να γνωρίζουμε αυτό που ήδη υπαινιχθήκαμε, δηλαδή ότι εάν σε μια γεωπολιτική ζώνη όπου λαμβάνουν χώρα ανακατατάξεις και αλλαγές συνόρων, πληθυσμιακών ισορροπιών εντός κρατών και ανακατανομές συμφερόντων σε αναφορά με πλουτοπαραγωγικούς πόρους, όλα τα λιγότερο ισχυρά κράτη δυνητικά είναι υποψήφια για να τεθούν πάνω στην Κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων.

Κύριο κριτήριο δεν είναι αγάπες, φιλίες ή και μίση αλλά μόνιμα και ρευστά συμφέροντα. Σημαντικό στοιχείο συνεκτίμησης των πραγμάτων είναι το κατά πόσο ένα κράτος είναι ισχυρό και ικανό να διαπραγματευτεί πελατειακά. Ταυτόχρονα, το κατά πόσο είναι ικανό να αποτρέψει τις εναντίον του απειλές. Εάν αντίθετα όλοι εντός ενός κράτους ή οι περισσότεροι κοιμούνται τον αξύπνητο ύπνο του θανάτου, λογικά οι άλλοι θεωρούν το κράτος αυτό αναλώσιμο. Ενώ λοιπόν είναι ορατό ακόμη και με γυμνό οφθαλμό ότι το παρόν Τουρκικό καθεστώς σχοινοβατεί θανάσιμα και ότι οι προσανατολισμοί του πιθανότατα θα οδηγήσουν σε βαθύτατες ανακατατάξεις ενδεχομένως και αλλαγές συνόρων, η ασφάλεια και η ακεραιότητα της Ελλάδας και της Κύπρου δεν μπορεί να  θεωρείται δεδομένη. Εάν υπάρξουν δραστικές ανακατατάξεις δεν μπορούν να είναι μεμονομένες. Πολλά άλλα θα αλλάξουν στην περιφέρειά μας με τρόπο που για τον κοινό νου ενδέχεται να φαίνονται φανταστικά.

Καταστάσεις υψηλού κινδύνου δημιουργεί τόσο η απάθεια και η άγνοια όσο και οι σπασμωδικές δηλώσεις, στάσεις και αποφάσεις. Ο κίνδυνος αυξάνει πολύ περισσότερο εάν στις επαφές των ηγετών ενός κράτους με ηγέτες μεγάλων δυνάμεων φανερωθεί πως δεν γνωρίζουν να συναλλάσσονται πελατειακά και πως αμέριμνοι παραλείπουν να μεταδώσουν με αξιοπιστία τα σωστά μηνύματα. Πιο συγκεκριμένα, μιλώντας πάντα προσανατολιστικά και όχι προσδιοριστικά –γιατί είναι αδύνατο και μη ενδεικνυόμενο να γίνονται προβλέψεις ενώ οι μεταβλητές κυμαίνονται αστάθμητα και απρόβλεπτα– τα εναλλακτικά σενάρια και οι εναλλακτικές αποφάσεις πχ των ΗΠΑ ή της Ρωσίας ή και αμφοτέρων μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ενδέχεται να είναι ήδη ειλημμένες (σε ανάλογες περιπτώσεις γνωρίζουμε ότι έτσι γίνεται).
Έστω για παράδειγμα και εάν μεγάλες δυνάμεις επεξεργάζονται αποφάσεις σε ένα μεσοπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο πλαίσιο –σε συνεννόηση, σε αντιπαράθεση ή με σιωπηρή ανοχή– για ένα άλλο τουρκικό καθεστώς ή και μια άλλη Τουρκία ή και περισσότερα κράτη στα πεδία της σημερινής Τουρκικής Επικράτειας, παραμένει ότι σε βραχυχρόνιο και τακτικό επίπεδο κράτη αδύναμα, μπερδεμένα και αποπροσανατολισμένα (είναι έτσι η Ελλάδα και η Κύπρος;), ενδέχεται να υποστούν  μεγάλες ζημιές ή και θα «θανατωθούν» όπως συμβαίνει αυτή την στιγμή στην περιφέρειά μας με άλλα κράτη.

Έχοντας πάντα κατά νου ανάλογες και αντίστοιχες περιπτώσεις αντιπαραθέσεων των μεγάλων δυνάμεων μπορούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και να επανέλθουμε με περισσότερα σχόλια για το μείζον στρατηγικό ζήτημα της Ελλάδας όσον αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία και τους χειρισμούς των τελευταίων δεκαετιών. Όπως γράψαμε ξανά σε άλλη περίπτωση, αποτελεί εγκληματικό στρατηγικό λάθος η θέση της Αθήνας πως «η Κύπρος είναι μακριά, η Λευκωσία αποφασίζει να αυτοκτονήσει και η Αθήνα … συμπαρίσταται». Παρελθούσες δηλώσεις αυτού του είδους θανάτωσαν την στρατηγική αξιοπιστία του νεοελληνικού κράτους αυτού καθαυτού και αναπόδραστα προκάλεσαν τις ζημιές που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Και πολλά έπονται εάν δεν αλλάξει κάτι δραστικά και ουσιαστικά.

Δεν γνωρίζουμε πχ εάν μια ή περισσότερες μεγάλες δυνάμεις λόγω των δικών μας στάσεων και αποφάσεων δεν θα προχωρήσουν σε ενέργειες που για τους ανυποψίαστους ενδέχεται να είναι απονενοημένες πλην δεν είναι έτσι. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο βραχυχρόνιων και μεσοπρόθεσμων στρατηγικών παιγνίων να κριθεί σκόπιμο και συμφέρον για αυτούς να καταστεί η Κύπρος ή και η Ελλάδα (ενόψει μάλιστα και του γεγονότος ότι τα Βαλκάνια κοχλάζουν και σίγουρα οι σχεδιασμοί και αυτοί θα κοχλάζουν) πεδίο χαωδών διενέξεων όπως αυτά που βλέπουμε σε γειτονικά κράτη Ανατολικά και Νότια του Αιγαίου. Μια ΔΔΟ στην Κύπρο που θα δημιουργεί μια τερατώδη μη βιώσιμη κρατική κατασκευή η οποία θα επικυρώσει την ένταξη της Κύπρου στα τουρκικά παιδία επικυριαρχίας και πιθανότατα υπόγεια συμπεφωνημένα θα διαιωνίσει τα Βρετανικά συμφέροντα στην Μεγαλόνησο, θα αποτελεί εξέλιξη που θα ενθαρρύνει τέτοια σενάρια των μεγάλων δυνάμεων οι οποίες θα τα εντάξουν στον μακροχρόνιο σχεδιασμό τους.

Εάν επιπλέον έτσι είναι τα πράγματα λόγω δικών μας στρατηγικά εγκληματικών στάσεων και αποφάσεων και υπό ορισμένες συντελεστικές για την Τουρκία προϋποθέσεις (που θα συνοδεύονται με μυστικές στρατηγικές συμφωνίες μέσα στα μαύρα κουτιά της διπλωματίας)  η Άγκυρα θα είχε κάθε λόγο να προκαλέσει θερμά επεισόδια και όχι μόνο να περιορίζεται στις –διόλου βέβαια αμελητέες– αναθεωρητικές δηλώσεις για Ελληνικά νησιά ή στις έρευνες του Μπαρπάτος στην ανυπεράσπιστη Κυπριακή ΑΟΖ. Εάν δε πχ αμέριμνοι δεχθούμε να Οδεύσουμε ξανά προς κάποια Σούσα Ελβετικά ή εάν πολιτικά ανεύθυνες στάσεις εντείνουν τους κατευνασμούς των αναθεωρητικών αξιώσεων της Άγκυρας, τα μοιραία γεγονότα λογικά κοντεύουν.

Τέτοιες τάσεις ενώ κινούνται και συμπλέκονται επηρεασμένες όπως είπαμε από πλήθος ενδογενών και εξωγενών μεταβλητών και ανάλογα με το πως εξελίσσονται τα πράγματα, συντελούνται οι γνωστές αδιάκοπες ηγεμονικές «υπόγειες ενθαρρύνσεις», παραπλανήσεις, εξαπατήσεις και παραπληροφορήσεις. Ενώ αυτές, επαναλαμβάνουμε συντελούνται βραχυχρόνια ή  και μεσοπρόθεσμα, τα επιτελεία των μεγάλων δυνάμεων τις εντάσσουν στο μακροχρόνιο πλανητικό στρατηγικό παίγνιο του χρονικού ορίζοντα των δέκα, είκοσι ή και πολύ περισσότερων δεκαετιών. Για αυτό οτιδήποτε μπορεί να μας συμβεί βραχυχρόνια και μεσοπρόθεσμα χωρίς να αντιλαμβανόμαστε τους λόγους της συμφοράς.

8. Ουτοπίες, ευσεβείς πόθοι και ψευδαισθήσεις σε ένα διεθνές σύστημα όπου η πολιτική ηθική είναι μηδενική

Σύμφωνα με την ανάλυση που προηγήθηκε, στο βραχυχρόνιο επίπεδο και μέχρι να σταθεροποιηθούν οι νέες εδαφικές και άλλες ισορροπίες, πολλοί απρόσεκτοι θα μπορούσαν να βρεθούν πάνω στην προαναφερθείσα Κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων των οποίων ο αθέατος ορίζοντας ενώ ενδέχεται να είναι και πολλές δεκαετίες οι ζημιές του απρόσεκτου και αδύναμου κράτους θα είναι σε παρόντα χρόνο και μακροχρόνια ανεπίστροφες. Στην άμεσή περιφέρειά μας αλλά και σε άλλες περιφέρειες αυτό επαληθεύεται καθημερινά.

Απαιτείται λοιπόν στρατηγικός σχεδιασμός που να αναλύει, σταθμίζει και σταθεροποιεί εκτιμήσεις για τους προσανατολισμούς των πραγμάτων. Κάτι τέτοιο απαιτεί πλήρη στέρηση της σκέψης από συναισθηματισμούς, ουτοπίες, αλματώδεις υποθέσεις και ευσεβείς πόθους. Κανείς στην διεθνή πολιτική κινδυνεύει θανάσιμα εάν δεν γνωρίζει ότι η πολιτική ηθική είναι μηδενική και ότι κριτήρια πολιτικής ηθικής μπορούν να προσδιορίζονται και διαρκώς να αλλάζουν μόνο εντός των κρατών τα οποία διαθέτουν κοινωνικοπολιτικό σύστημα.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ηθική και όχι ηθική γενικώς και αορίστως ή η ατομική ηθική. Η ατομική ηθική του καθενός είναι παντελώς άγνωστη και οι ηθικές στάσεις των πολιτών κάθε κράτους συμμορφώνονται και σταθεροποιούνται σύμφωνα με τις επιταγές της συλλογικής πολιτικής ηθικής εντός της Πολιτείας η οποία και προσδιορίζει την δικαιοσύνη και τις πολιτικοοικονομικές και άλλες ιεραρχίες του κοινού Πολιτειακού βίου. [βλ. ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. http://wp.me/p3OlPy-1bH].

Θα λέγαμε ότι η διαφορά μεταξύ κρατών και κοινωνιών που νεφελοβατούν και τελικά κατακρημνίζονται και άλλων που επιβιώνουν συναρτάται με την κατανόηση αυτού του μείζονος ζητήματος. Προπαγάνδες, ουτοπισμοί, πολιτικά ανεύθυνες ασυναρτησίες για τον κόσμο και την εξέλιξή του, πνευματική συνοδοιπορία με μεταμφιεσμένα θεωρήματα και ιδεολογήματα τα οποία ιστορικά πάντοτε μεταμφίεζαν τις ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος και αφελείς διεθνιστικές πεποιθήσεις πως επίκειται δήθεν η ένωση των Αράβων με τους Κινέζους, των Αμερικανών με τους Έλληνες, των Τούρκων με τους Έλληνες και όλων των άλλων με αυτούς και όλους τους υπόλοιπους, είναι παράγοντες που οδηγούν μια κοινωνία σε διαιρέσεις, σε εμφύλιους, στον πολιτικό και ανορθολογικό ανορθολογισμό και στην Άβυσσο.

Στο σημείο αυτό, ακριβώς είναι χρήσιμο να παραθέσουμε την ανελέητη προειδοποίηση του Παναγιώτη Κονδύλη στο έργο του «Από τον 20 στον 21 αιώνα» (Εκδόσεις Θεμέλιο), σελ. 9-10 όταν στηλιτεύει το πώς υιοθετώντας ποικίλα ιδεολογήματα κάποιοι βλέπουν τα άλλα κράτη και ιδιαίτερα τις δυτικές δυνάμεις: «Όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς τα κηρύττουν οι αφελείς. Όμως οι ιδιοτελείς δεν έχουν νομιμοποιητικές ανάγκες, που ικανοποιούν οι αφελείς». Έχουν και ανάγκες πρακτικές, πρέπει δηλαδή σε αντίθεση με τους διανοουμένους τους, να δρουν διαρκώς μέσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις όπου διακυβεύονται τεράστια οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα. Όταν π.χ. το αμερικανικό Πεντάγωνο καταρτίζει τους σχεδιασμούς του, που φθάνουν ήδη βαθιά μέσα στον 21 αιώνα, δεν καλεί βέβαια ούτε τον Rawls ούτε τον Habermas ούτε άλλους ηθικοφιλοσόφους προκειμένου να ακούσει και ακολουθήσει τις συμβουλές τους. Κατά την χάραξη και την άσκηση πολιτικής τα νεφελώματα διαλύονται και τα αστεία τελειώνουν και σταθμίζονται χειροπιαστά δεδομένα και ορατές τάσεις. Οι οικουμενιστικές ιδεολογίες διόλου δεν προοιωνίζονται την πραγματική μετάβαση προς ένα οικουμενισμό ισότιμων ατόμων και ομάδων. Γιατί θεωρητικά μεν ισχύουν για όλους, πρακτικά όμως, ερμηνεύονται δεσμευτικά από τους ισχυρούς και ανοίγουν σε αυτούς τις θύρες για οποιεσδήποτε επεμβάσεις κρίνουν σκόπιμες και οπουδήποτε». (έμφαση δική μου)

Κτίζοντας πάνω σε αυτές τις ανελέητα αληθινές επισημάνσεις του Κονδύλη αξίζει να υπογραμμίσω ξανά τα νηπιακού επιπέδου δήθεν επιχειρήματα κατάργησης της ΚΔ στην Κύπρο και δημιουργίας ενός σχιζοφρενούς και εσωτερικά πολιτικά διαιρεμένου κρατιδίου. Εάν οι Έλληνες το αποδεχθούν –αποτελεί εδώ και χρόνια το αντικείμενο των «διαπραγματεύσεων» ενώ όλα δείχνουν πως προς τα εκεί κλίνουν τα πράγματα– Ελλάδα και Κύπρος μαζί και τα πετρέλαια και τα αέρια, τα σύνορα και οι μελλοντικές περιφερειακές ισορροπίες κατατάσσονται στην κατηγορία των αναλώσιμων των πελατειακών συναλλαγών τρίτων. Όσοι είναι αδιόρθωτα αιθεροβάμονες και που εθελούσια κάθονται πάνω στην Κλίνη του Προκρούστη όση τύχη και να έχουν στο τέλος μοιραία κατακρεουργούνται και διασκορπίζονται.

Επειδή ενδέχεται κάποιοι να θεωρούν αυτά τα λόγια σκληρά ή και υπερβολικά, ας υπενθυμίσουμε ότι εκτός από το σύνολο σχεδόν του πολιτικού προσωπικού Ελλάδας και Κύπρου, εκατοντάδες φορείς επιστημονικών τίτλων συνηγόρησαν βάζοντας την υπογραφή τους κάτω από το ανελεύθερο, φασιστικό και αντιδημοκρατικό σχέδιο Αναν που διέλυε την Κυπριακή Δημοκρατία. Μπορεί και να μνημονευτεί ότι άρθρο γνωστού επιφανούς μεταλλαγμένου «φιλοσόφου», πομπωδώς υποστήριξε ότι αυτό ΘΕΤΕΙ ΤΟΥΣ ΈΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΗΝ … ΜΕΤΑΕΘΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ. Για να εισπράξει την δική μας απάντηση ότι η «μεταεθνική εποχή» είναι κοπανιστός αέρας μέσα στο μεταμοντέρνο, εθνομηδενιστικό και φαντασιόπληκτο εγκέφαλο ενώ το κράτος για μια οποιαδήποτε κοινωνία είναι ο θεσμός ελευθερίας η κατάργηση του οποίου επιφέρει τον συλλογικό θάνατο.

9. Μερικές τάσεις στα πεδία των αναθεωρητικών αξιώσεων και των απειλών

Με δεδομένη την ρευστή κατάσταση στην Τουρκία και στην περιοχή μας δεν χρήζει να επανέλθουμε σε ανάλυση αποτρεπτικών προσεγγίσεων της Ελλάδας που επιχειρήσαμε σε αυτό εδώ το ιστολόγιο σε άλλη περίπτωση [ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ: ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ – ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ. Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυση – http://www.onalert.gr/stories/panagiwths-hfaistos-tourkia-anamenei-diapra3oume-moiraio-la8os/54404]. Περιοριζόμαστε να πούμε ότι η ουσία αυτής της παρέμβασης ήταν ότι η Ελλάδα απαιτείται να είναι αδιάλειπτα σε πλήρη στρατηγική και τακτική εγρήγορση τόσο για απειλές χαμηλής έντασης όσο και για την περίπτωση μιας πιο εκτεταμένης απειλής που εάν δεν αποτραπεί και υλοποιηθεί θα οδηγήσει σε γενικευμένο πόλεμο.

Η απειλή αυτή δεν είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από προηγούμενα χρόνια ή μήνες. Είναι βασικά η ίδια. Μόνο κάποιες προϋποθέσεις αλλάζουν που αφορούν εξωγενείς μεταβλητές. Με όρους στρατηγικής ανάλυσης και σε γενικές γραμμές στην βάση πάγιων τυπολογιών της στρατηγικής ανάλυσης, η Τουρκική απειλή προσδιορίζεται ως «απέραντη απειλή». Απέραντη απειλή έχουμε όταν οι αναθεωρητικές αξιώσεις δεν έχουν σαφώς οριοθετημένους σκοπούς, ακούγονται θολές διατυπώσεις και σε αυτή την περίπτωση η έκβαση εάν εκτελεστεί επίθεση θα προσδιοριστεί από το που θα σταματήσουν τα στρατεύματα όταν θα τερματιστεί η μικρή ή μεγάλη σύρραξη.

Όπως ήδη υπαινιχθήκαμε δεν είναι σίγουρο κατά πόσο οι Τουρκικές κινήσεις των τελευταίων μηνών αφορούν αποκλειστικά ζητήματα εσωτερικής νομιμοποίησης. Αυτό γιατί εξωγενείς μεταβλητές και ιδιαίτερα οι στρατηγικές της Αμερικής και της Ρωσίας στην περιφέρειά μας είναι σε πλήρη μετάβαση και η Τουρκία μετά το πραξικόπημα επιχειρεί να διασωθεί με ελιγμούς, πελατειακές συναλλαγές και ανάληψη ρίσκων.

Δοκιμάζονται τα εκατέρωθεν αντανακλαστικά και βασικά οι ΗΠΑ οριοθετούν την ανοχή τους για την Ρωσική διείσδυση Νότια, ενόψει μάλιστα και πιθανών μελλοντικών συγκλίσεων ΗΠΑ-Ρωσίας που αφορούν τις πλανητικές ισορροπίες του αναδυόμενου πολυπολικού συστήματος, κάτι που στην βάση πάγιων στρατηγικών τυπολογιών όπως είπαμε σημαίνει ότι διαρκώς αναθεωρούν τα βραχυχρόνια σχέδιά τους και τις αποφάσεις τους. Τέτοιες μελλοντικές στρατηγικού χαρακτήρα πιθανές συγκλίσεις δεν αφορούν αγάπες και ασπασμούς αλλά σκληρή συναλλαγή για τις πλανητικές ισορροπίες μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η Τουρκία και παρά τα μεγάλα της προβλήματα ως προς αυτά τα μεγάλα στρατηγικά ζητήματα κινείται μεν επικινδύνως για μια σειρά λόγους και κυρίως λόγω εσωτερικών διαιρέσεων, πλην πολύ περισσότερο από εμάς οι Τούρκοι ηγέτες όποιοι και να είναι συνεκτιμούν και συναλλάσσονται με τις μεγάλες δυνάμεις.

Σίγουρα, όπως συνηθίζεται να λέγεται στην στρατηγική ανάλυση, η μέγιστη επιτυχία ενός αναθεωρητικού κράτους είναι να επιτύχει το μεγαλύτερο μέρος των σκοπών του χωρίς πόλεμο. Αυτό κάνει βασικά η Άγκυρα με πολύ μεγάλη επιτυχία τις τελευταίες δεκαετίες με το να σωρεύει αναθεωρητικές αξιώσεις τις οποίες εμείς κατευνάζουμε με μύριους τρόπους.

Παρενθετικά λέμε αυτό που είναι πασίδηλο και πασίγνωστο, ότι δηλαδή εάν η Τουρκία επιβιώσει ή επιβιώσει σε κάποια άλλη μορφή και κατάσταση, η τυχόν αποχώρηση του Ερντογάν για οποιοδήποτε λόγο, η κατάσταση και ο βαθμός επικινδυνότητας των Τουρκικών απειλών δεν θα αλλάξει. Ας μην «αρπαζόμαστε» λοιπόν από εν θερμώ εξελίξεις και ας ορθολογιστικά εκτιμήσουμε την Τουρκική απειλή υπό ένα μονιμότερο και πιο ρεαλιστικό πρίσμα το οποίο όχι μόνο συμπεριλαμβάνει τις καθημερινές απειλές χαμηλής έντασης αλλά και εδράζεται πάνω σε εναλλακτικές αποφάσεις αποτελεσματικής αντιμετώπισής τους.

Συγκριτικά με την Τουρκία οφείλουμε να πούμε ότι με την εξαίρεση του νυν υπουργού εξωτερικών Νίκου Κοτζιά ο οποίος υιοθέτησε βαρύνουσες και σημαίνουσες θέσεις για το Κυπριακό –για τις υπόλοιπες επαφές ιδιαίτερα μετά το ταξίδι στις ΗΠΑ, πρέπει να αναμένουμε ορατά αποτελέσματα– η Ελλάδα στερείται στρατηγικής των προδιαγραφών ενός σύγχρονου κράτους. Αντίθετα, αυτά που βάραιναν τα τελευταία χρόνια εάν όχι τις τελευταίες δεκαετίες, είναι ιδεολογήματα όπως αυτά που στηλιτεύει ο Κονδύλης στο παράθεμα πιο πάνω. Ενίοτε μάλιστα, είχαμε και απίστευτα φαινόμενα εραστών του Ερντογανισμού και του μεγαλοϊδεατισμού του Νταβούτογλου. Πολλές επιθέσεις κατά του Υπουργού Εξωτερικών ΝΚ, για παράδειγμα, έχουν ως αίτιο τέτοιες θέσεις και αντιλήψεις που υποστηρίζουν ως διέξοδο την υποτέλεια των νεοελλήνων στις νέο-Οθωμανικές / νέο-Ισλαμικές αξιώσεις. Ας μη ξεχνάμε και την απόφαση της Κυπριακής Βουλής για το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 το οποίο ψήφισαν το ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ με το οποίο υπάκουσαν δουλοπρεπώς στις διαταγές του εγκάθετου της παράνομης κατοχής στην Κύπρο αλλά και την παγερή σιωπή στην Αθήνα για αυτή την ντροπιαστική και θανατηφόρα εξέλιξη. Βασικά, ο Έρντογάν προσδιόρισε διατακτικά και κάποιοι υπάκουσαν ή σιώπησαν, το πώς μια άλλη υποτελής κοινωνία θα σκέφτεται και θα αισθάνεται για την ελευθερία (γιατί τον αντί-αποικιακό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα πρόκρινε το δημοψήφισμα του 1950 που αφορούσε το αναιρετικό ψήφισμα της κυπριακής βουλής).

10. Πνευματικά κριτήρια και η διαλεκτική σχέση μέσων και αποτρεπτικών παραστάσεων    

Ολοκληρώνοντας και αφού υπογραμμίσουμε ότι για μια σειρά λόγων μερικούς εκ των οποίων θίξαμε πιο πάνω οι ολοένα και πιο έντονες Τουρκικές απειλές δημιουργούν κίνδυνο αστάθειας, οι μεταβλητές που επηρεάζουν τόσο την εκδήλωση και το αποτέλεσμα μιας πιθανής Τουρκικής επιθετικής ενέργειας είναι πολλές. Συνθέτουν βασικά το ρευστό και ταραχώδες μεταψυχροπολεμικό διεθνές σύστημα που αφετηρία είχε το 1990 και το οποίο αναμενόμενα καθίσταται ολοένα και πιο συγκρουσιακό. Αν και όπως ήδη υπαινιχθήκαμε δεν είναι έργο του υπογράφοντος ή κάποιου άλλου αναλυτή η χάραξη και εφαρμογή συγκεκριμένων εναλλακτικών αποτρεπτικών στάσεων και αποφάσεων –είναι έργο των κρατικών επιτελείων– θα μπορούσαμε εν τούτοις να αναφερθούμε επιγραμματικά σε μερικούς συγκεκριμένους προσανατολισμούς κριτηρίων και παραγόντων που επηρεάζουν τα πράγματα.

Μονίμως και αδιάλειπτα τα μικρά και μεγάλα ιστορικά κύματα συμπλέκονται και η μέριμνα του Ελληνικού στρατηγικού σχεδιασμού είναι η Ελλάδα ποτέ να μην μετατρέπεται σε έρμαιο των εξελίξεων. Ως προς τούτο μια συνήθης τακτική των ηγεμονικών δυνάμεων είναι να κατασκευάζουν πολιτικά αδύναμες κρατικές οντότητες –με κατατριβή κάθε είδους συμπεριλαμβανομένης εμπλοκής σε πόλεμο– που εύκολα άγονται και φέρονται. Προηγείται η πνευματική και ηθική αποδυνάμωσή τους (με soft power κάθε είδους, κύριο εκ των οποίων είναι η διάδοση εθνομηδενιστικών ιδεολογημάτων και λανθασμένων παραστάσεων για το είναι το διεθνές σύστημα και για το πώς κινείται).

Δεν είναι εύκολο να διασφαλίζεις την Εθνική Ανεξαρτησία σου και την ακεραιότητα του κράτους σου. Είναι ένα στοίχημα και ένα άθλημα. Όλα ή σχεδόν όλα είναι ρευστά, συμπλεκόμενα, αστάθ­μητα και συναρτώνται με προγενέστερα διαμορφωμένες τάσεις και με αυτοτροφοδοτούμενα ή τυχαία γεγονότα. Στο σύγχρονο κρατοκεντρικό διεθνές σύστημα το πολιτικά ανεξάρτητο κράτος μιας κοινωνίας είναι η μόνη σταθερή και μόνιμη αξία. Εξ ου και αποτελεί ή πρέπει να αποτελεί έσχατη λογική για όλους. Το «πρέπει» εδώ δεν είναι αξιολογικό καθότι αφορά την συλλογική ελευθερία-εθνική ανεξαρτησία και την δυνατότητα εάν είσαι πολιτικά κυρίαρχος να ασκείς εσωτερική αυτοδιάθεση σύμφωνα με την οικεία ανθρωπολογική ετερότητα. Όπως μας συμβουλεύει ο σοφός Αλεξανδρινός, «πάντα στὸ νοῦ σου νἄχῃς τὴν Ἰθάκη», δηλαδή την Πατρίδα [ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ: Τι είναι οι Θερμοπύλες, εν τέλει; Τι είναι η Ιθάκη; Τι είναι οικογένεια; Τι είναι πατρίδα; http://wp.me/p3OlPy-1pZ].

Η κοσμοθεωρία κάθε έθνους είναι η ασφάλεια, η ευημερία και η πρόοδος της πατρίδας. Είναι το σύνολο των κριτηρίων και παραγόντων που συγκροτούν και συγκρατούν το εθνικά ανεξάρτητο κράτος μιας κοινωνίας. Για ένα αμυνόμενο μη αναθεωρητικό κράτος μια από τις ισχυρότερες αποτρεπτικές παραστάσεις ισχύος είναι η προσκόλληση των πολιτών στις θεμελιώδεις καταστατικές κοσμοθεωρίες όταν αφετηριακά αξίωσαν Ελευθερία-Εθνική Ανεξαρτησία. Οι κοσμοθεωρίες ενός έθνους ενσαρκώνουν τα ερείσματα του πνευματικού, πολιτισμικού και πολιτικού πολιτισμού ενός έθνους, προσδίδουν δύναμη και ισχύ στην κρατική οντότητα και προσανατολίζουν στρατηγικά όλoυς συσπειρώνοντάς τους γύρω από ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα με πρώτιστο το εθνικό συμφέρον επιβίωσης.

Σ’ έναν κόσμο που κινείται αστάθμητα και απρόβλεπτα η πατρίδα-εθνοκράτος είναι η μονιμότερη έσχατη λογική. Βασικά, ιστορικά μιλώντας, έτσι ήταν πάντα. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί ιδεολογική σαπουνόφουσκα και αποτελεί πνευματική ανευθυνότητα ο δισταγμός ή η δειλία να ειπωθεί ρητά επειδή κάποιοι θα ενοχληθούν. Όσοι ενοχλούνται από τις εκδηλώσεις και θέσεις φιλοπατρίας μπορούν να διασωθούν πνευματικά και ψυχικά μόνο εάν κατανοήσουν τι ενσαρκώνει η έννοια πατρίδα σε όλες τις εποχές και για όλα τα έθνη.

Πολλά πράγματα όπως ο αριθμός των πυροβόλων, των αεροπλάνων και των πολεμικών πλοίων με τα οποία εξοπλίζεται ένα κράτος ενδέχεται να παρέχουν ισχυρές παραστάσεις ισχύος, πλην ατελώς, καθότι η ψυχή τους και η αποτελεσματικότητά τους είναι έργο των ανθρώπων που τα κατέχουν και τα διαχειρίζονται. Δηλαδή των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και των πολιτών οι οποίοι εάν την κρίσιμη στιγμή δεν επιδείξουν ικανότητα, δεξιότητα, πίστη και νομιμοφροσύνη στο κράτος τους –και εάν χρειαστεί και αυτοθυσία–, τα πολυδάπανα πολεμικά μέσα είναι άχρηστο υλικό. Η πολιτική νομιμοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής με λόγια και με πράξεις είναι ίσως το πιο καίριο ζήτημα.

  Το δυναμικό ιστορικό γίγνεσθαι κτίζει αλλά και αποδυναμώνει ή κατεδαφίζει τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις των εθνών και των εθνοκρατών τους που ενσαρκώνουν την Ελευθερία τους (η πολιτική κυριαρχία ενός κράτους είναι η συλλογική ελευθερία των πολιτών). Η διασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησίας γράψαμε πιο πάνω είναι στοίχημα και άθλημα και αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την κοσμοθεωρητική και πνευματική ευρωστία της κοινωνίας που συντελεί θετικά στις  παραστάσεις ισχύος και στην αποτροπή των απειλών.

Τα κριτήρια και παράγοντες που μόλις σκιαγραφήσαμε δεν σταθμίζονται και δεν εκτιμώνται με ποσοτικές μεθόδους αλλά με αναγνώριση του κατά πόσο τα μέλη μιας κοινωνίας προσανατολίζονται ούτως ώστε να κυριαρχούν οι εθνικές πολιτικές παραδόσεις και όχι τα ιδεολογήματα κάθε είδους. Το κατά πόσο, μεταξύ άλλων, οι πολίτες διαθέτουν γνώση και μνήμη για την διαδρομή του έθνους και απαράβατα κατά πόσο  αισθάνονται υπερήφανοι για τους αγώνες ελευθερίας των προγόνων τους. Το θεμέλιο, η υπόσταση και η συνεκτική ουσία μιας εθνικά ανεξάρτητης κοινωνίας είναι η προσκόλληση των πολιτών στα εθνικά κοσμοθεωρητικά θέσφατα.

Μια τελευταία λέξη για την γεωπολιτική κατάσταση της περιφέρειάς μας. Σε όλο το σύστημα ρευστών μεταβλητών μεγάλης κύμανσης το πιο σταθερό κριτήριο στην στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων για την περιφέρειά μας θα μπορούσε να είναι η Ελλάδα. Η Ελλάδα βέβαια εάν και όταν είναι ισχυρή, συνεκτική και σωστά προσανατολισμένη.

Ισχυρή οικονομικά, ισχυρή από άποψη κοινωνικής συνοχής και πνευματικής-κοσμοθεωρητικής ευρωστίας των πολιτών, ισχυρή από άποψη συμμαχιών και δομών περιφερειακών συμφερόντων και ισχυρή όσον αφορά την παρουσία των Ελλήνων στην Ανατολική Μεσόγειο όπου και η Μεγαλόνησος Κύπρος η οποία αποτελεί το σημαντικότερο ίσως γεωπολιτικό σημείο του πλανήτη.

Όσο περισσότερο έτσι είναι η Ελλάδα τόσο λιγότερο κινδυνεύει από την Τουρκία και τόσο περισσότερο στην κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων θα οδηγείται η Τουρκία και όχι η Ελλάδα και η Κύπρος. Και το αντίστροφο. Ιδιαίτερα όταν η κοινωνία συνεχίζει να πλήττεται από ποικίλων αποχρώσεων διεθνιστικά και κοσμοπολίτικα ή παγκοσμιόπληκτα ιδεολογήματα και θεωρήματα που υποβαθμίζουν το κράτος και την πίστη και την νομιμοφροσύνη των πολιτών στην Πολιτεία.

Απαιτείται βαθιά ριζωμένη φιλοπατρία, κοσμοθεωρητική ευρωστία, νομιμοποιητική διανεμητική δικαιοσύνη, δημοκρατικά νομιμοποιημένες πολιτικοοικονομικές ιεραρχίες και κατ’ επέκταση καλά θεμελιωμένη κοινωνική συνοχή, προσκόλληση στα ιεραρχημένα συμφέροντα και ετοιμότητα αυτοθυσίας των πολιτών εάν χρειαστεί, πανίσχυρους θεσμούς συλλογικής ελευθερίας δηλαδή Ενόπλων Δυνάμεων πανέτοιμων να επιβάλουν τεράστιο κόστος σε όποιο περάσει κόκκινες γραμμές ασφαλείας και στρατηγικό σχεδιασμό που ελίσσεται συμμαχικά σύμφωνα με τις εξελίξεις στην διεθνή πολιτική. Επιπλέον, ποτέ μια κυρίαρχη χώρα δεν «ανήκει» κάπου. Μόνο συμμετέχει –Δυτικούς θεσμούς, Συμμαχίες, ΕΕ και κάθε άλλη διεθνή σχέση– και μεριμνά η συμμετοχή αυτή να αποβαίνει προς όφελός της με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ένα κράτος το οποίο υποχρεωτικά είναι ενταγμένο στην διεθνή αρένα, απαράβατα απαιτείται, εν τέλει, να είναι ανταγωνιστικό, ικανό να αποτρέψει τις εναντίον του απειλές, ικανό να διαπραγματευτεί ορθολογιστικά με τα άλλα κράτη και προσεκτικό ούτως ώστε να μην διαπράττει φρικτά και μοιραία λάθη. Ενώ τα πιο πάνω ισχύουν για όλα τα βιώσιμα κράτη οι νεοέλληνες τις τελευταίες δεκαετίες διέπραξαν πολλά λάθη, κάτι το οποίο λαμβάνεται δεόντως υπόψη στην εκτίμηση των κινδύνων για να πούμε ότι πολλά και δραστικά πρέπει να γίνουν για να αντιστραφούν καταστροφικές τάσεις που ήδη δρομολογήθηκαν.

 Υστερόγραφο.

Η παρούσα παρέμβαση αναρτήθηκε για πρώτη φορά στο www.onalert.gr σε τέσσερα διαδοχικά κείμενα ως εξής

Πρώτο άρθρο: Ποιες οι πιθανότητες τουρκικής στρατιωτικής πρόκλησης το 2017 ΕΔΩ (http://www.onalert.gr/stories/poies-pi8anothtes-tourkikhs-stratiwtikhs-proklhshs-2017/56145)

• Δέυτερο άρθρο: Η επιβίωση της Τουρκίας στην κόψη του ξυραφιού – Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα ΕΔΩ (http://www.onalert.gr/stories/epibiwsh-tourkias-kopsh-3yrafiou-rolos-an8rwpinou-paragonta/56171)
• Τρίτο άρθρο: Οι εξελίξεις στην Τουρκία και η θέση της Ελλάδας – Πώς δημιουργούνται καταστάσεις υψηλού κινδύνου ΕΔΩ (http://www.onalert.gr/stories/e3eli3ei-tourkia-8esh-elladas-pws-dhmiourgountai-katastaseis-ypshlou-kindynou/56188)
• Τέταρτο άρθρο: Η Τουρκία μετά το πραξικόπημα: Η «απέραντη» Τουρκική απειλή ΕΔΩ: (http://www.onalert.gr/stories/tourkia-meta-pra3ikophma-aperanth-tourkikh-apeilh/56200)

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos

www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/

ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/

Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/

Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/

Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/

Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/

Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/

Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/

Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/

Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/

Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/

Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos

Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB

«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos

Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos

Κατηγορίες:πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος, στρατηγική θεωρία, Γεωστρατηγική, Διεθνής πολιτική, Ερτογάν, Εθνική Στρατηγική, Ελλάδα, Κυπριακό, Κύπρος, Παναγιώτης Ήφαιστος, Στρατηγική, αποτρεπτική στρατηγική, γεωπολιτική

Ετικέτες: πόλεμος, Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία, αποτρεπτική στρατηγική, γεωπολιτική, εθνική στρατηγική, κυπριακό ζήτημα