Ακολουθεί απόσπασμα από το κεφάλαιο 2 του βιβλίου «Ο πόλεμος και τα αίτιά του. Τα πολλά πρόσωπα του ηγεμονισμού και της τρομοκρατίας» στο οποίο η περιπτωσιολογική μελέτη αφορούσε την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους και την αντίδραση των ΗΠΑ στην συνέχεια. Είναι σημαντικό πάντως να παρατεθεί η πρόσφατη δήλωση του Προέδρου των ΗΠΑ αναφορικά με την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 κάλεσε το Ισραήλ «να μην επαναλάβει τα λάθη που διέπραξαν οι ΗΠΑ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001». Παραμένει ότι ενώ στο βιβλίο «Ο πόλεμος και τα αίτιά του. Τα πολλά πρόσωπα του ηγεμονισμού και της τρομοκρατίας» γίνεται, ακριβώς, κριτική για την αντίδραση των ΗΠΑ, ο τότε Αμερικανός Πρέσβης επιχείρησε να μας αντικρούσει με άρθρο σε Κυριακάτικη εφημερίδα. Του απάντησα μονολεκτικά πως ο χρόνος θα δείξει εάν ήταν λανθασμένη και ανορθολογική η αντίδραση των ΗΠΑ. Το ότι οι Αμερικανοί αναγνώρισαν τα λάθη τους είναι θετικό. Το ζήτημα βέβαια που θίγεται στο βιβλίο και που έτυχε ακόμη εκτενέστερης εξέτασης στην τελευταία μας δημοσίευση «ΤΟ ΕΘΝΟΚΡΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ. Παθογένειες, αδιέξοδα, αίτια, πολιτικός στοχασμός. Μεταμοντέρνος εθνομηδενισμός versus Έθνος και Πολιτισμός» https://wp.me/p3OqMa-2LM, είναι το γεγονός ότι παρά τους πολύ μεγάλους κίνδυνους όπως ο κίνδυνος πυρηνικού ολοκαυτώματος, οι μεγάλες δυνάμεις δεν προχωρούν στην λήψη πολιτικά και στρατηγικά ορθολογιστικών αποφάσεων που αφορούν την διεθνή διακυβέρνηση. Για διεθνή προβλήματα όπως οι τρομοκράτες, οι ανεξέλεγκτοι διεθνικοί δρώντες, οι λαθρέμποροι και οι λαθρομετανάστες. Αντίθετα, χρησιμοποιούν εργαλειακά ακόμη και την τρομοκρατία οξύνοντας τα αίτια πολέμου και εκκολάπτοντας προϋποθέσεις όπως αυτές της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς.
Ακολουθούν αποσπάσματα από το κεφάλαιο 2
Κεφάλαιο 2. Ο ηγεμονισμός, τρομοκρατία και το σύγχρονο διεθνές σύστημα
… Η αναπαράσταση της εικόνας των φλεγόμενων δίδυμων πύργων του Μανχάταν στο εξώφυλλο του παρόντος βιβλίου δεν είναι τυχαία επιλογή. Συμβολίζει το γεγονός πως η σταθεροποίηση του διακρατικού συστήματος δεν είναι δεδομένη στο ορατό μέλλον και πως τα κράτη είναι υποχρεωμένα να συνυπάρξουν επί μακρόν υπό συνθήκες διεθνούς αναρχίας, δηλαδή υπό συνθήκες απουσίας μιας παγκόσμιας ρυθμιστικής εξουσίας. Συμβολίζει επίσης το γεγονός πως σ’ αντίθεση με την ύστερη παραφιλολογία της ήδη εκτροχιασμένης νεοφιλελεύθερης «θεωρίας» διεθνών σχέσεων και των υποπροϊόντων της στις μικρές και εξαρτημένες χώρες[1], ο «ήπιος ηγεμονισμός» της μιας μεγάλης δύναμης είναι μια πολιτική προσδοκία χωρίς θεμέλια στον πραγματικό σύγχρονο κόσμο.
Στο πραγματικό σύγχρονο κόσμο, υποστηρίζεται πιο κάτω, οι ηγεμονικές και αυτοκρατορικές αξιώσεις είναι καταδικασμένες να αποτυγχάνουν επειδή είναι παρωχημένες, εκτός πραγματικότητας και προγραμματικά αναποτελεσματικές. Αυτή δεν είναι μια ιδεολογική θεώρηση του διεθνούς συστήματος αλλά μια θεμελιωμένη θεωρητική θέση που αναδεικνύεται από τη μελέτη της ιστορίας διεθνών σχέσεων και της οντολογίας του εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος (βλ. για παράδειγμα Ήφαιστος 2001 κεφ. 7-8 όπου και παραπομπές σε έγκυρους σύγχρονους διεθνολόγους στους οποίους θα γίνει αναφορά και πιο κάτω).
Ασφαλώς, η θεωρία διεθνών σχέσεων Θουκυδίδειων προδιαγραφών δεν περίμενε ένα τρομοκρατικό κτύπημα για να εξετάσει και καταδείξει το γεγονός πως τα αίτια του πολέμου είναι υπαρκτά και ότι στα θεμέλια του σύγχρονου διεθνούς συστήματος βρίσκονται ακόμη περισσότερες παθογένειες από ότι στην κλασική εποχή. Όπως θα υποστηρίξω στη συνέχεια, τέτοιες ενέργειες μη κρατικών ομάδων, ασφαλώς, δεν είναι μόνο φρικτές αλλά και εκτός κοινωνικής και πολιτικής λογικής. Εν πολλοίς οφείλονται στην ανυπαρξία αποτελεσματικής διεθνούς διακυβέρνησης επί ζητημάτων κοινού συμφέροντος, κοινών αναγκών και κοινών κινδύνων.
Αν θα μπορούσαν όμως να «χρησιμεύσουν» σε κάτι είναι το γεγονός πως φέρνουν στην επικαιρότητα πολιτικές ανωμαλίες όπως η τρομοκρατία που αποτελεί επακόλουθο της διαιώνισης και όξυνσης των αιτιών πολέμου. Η άνιση ανάπτυξη, ο ηγεμονισμός, οι διεθνείς επεμβάσεις και οι στρατηγικοί ανταγωνισμοί που οξύνουν τα ιστορικά περιφερειακά προβλήματα βρίσκονται στη ρίζα του σύγχρονου διεθνούς συστήματος δημιουργώντας, επαναλαμβάνεται, προβλήματα, παθογένειες και αδιέξοδα.
Πως και πόσο, θα μπορούσε κάποιος να διερωτηθεί εύλογα, επηρέασε την εξέλιξη των περιφερειακών διενέξεων ο επί πέντε δεκαετίες στρατηγικός ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων στη Μέση Ανατολή; Πως και πόσο αυτός ο ανταγωνισμός, συνδυασμένος με στρατηγικές επιλογές «διαίρει και βασίλευε» και πολιτικές που τρέφουν την άνιση ανάπτυξη[2], συνέτεινε στην ανάδειξη τρομοκρατικών ομάδων με τα γνωστά αποτελέσματα[3]; Γιατί, εξάλλου, μερικές μόνο εβδομάδες μετά το τρομοκρατικό κτύπημα κατά των πύργων του Μανχάταν, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας διακήρυξαν μια ριζοσπαστική αλλαγή στάσης στο Παλαιστινιακό πρόβλημα, βήμα που επί δεκαετίες αρνούνταν να κάνουν[4];
Στο σύγχρονο διεθνές σύστημα –το οποίο όπως θα υποστηριχθεί πιο κάτω, θα σταθεροποιηθεί μόνο όταν εξαλειφτούν τα κύρια αίτια πολέμου και κυρίως η άνιση ανάπτυξη και ο ηγεμονισμός– τα βιώσιμα κράτη είναι ευαίσθητα στις εξωτερικές απειλές. Η παγκοσμιοποίηση των διεθνικών-διεθνιστικών φαινομένων όπως η τρομοκρατία, εξάλλου, αποτελεί πηγή αστάθειας στις διακρατικές σχέσεις σε βαθμό που ελάχιστοι αναλυτές πρόβλεψαν, με εξαίρεση στοχαστές του διαμετρήματος του Παναγιώτη Κονδύλη[5].
Ο ηγεμονισμός και διεθνικές ανωμαλίες όπως η τρομοκρατία, θα τονιστεί πιο κάτω, αν και είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος έχουν πολλά πρόσωπα και συνδυάζονται για να οξύνουν τα προβλήματα των διακρατικών σχέσεων. …
…
Ιδιαίτερα, οι δονκιχωτικές αμερικανικές συμπεριφορές της μεταψυχροπολεμικής εποχής –που διατυπώνονται παραστατικά από το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα και τα υποπροϊόντα του στην Ελλάδα και αλλού– αποτελούν, όπως συμπεραίνω σε άλλη περίπτωση (2001 κεφ. 18) το κύκνειο άσμα παρωχημένων και αναποτελεσματικών στάσεων και παραδοχών.
Υπό το πρίσμα αυτών των επισημάνσεων, η επιλογή του υπότιτλου του βιβλίου δεν είναι τυχαία. Συμβολίζει το γεγονός πως η τρομοκρατία, μια σημαντική ανωμαλία του διακρατικού συστήματος στην ύστερη φάση ανάπτυξής του, συναρτάται άμεσα με το «διεθνές πρόβλημα», ιδιαίτερα την άνιση ανάπτυξη και τις παρωχημένες ηγεμονικές αξιώσεις που την αναδεικνύουν και συντείνουν στην διαιώνισή της.
«Κάποια στιγμή πρέπει να αντιμετωπίσεις τα υποβόσκοντα προβλήματα των διεθνών σχέσεων», είπε υψηλόβαθμο στέλεχος της αμερικανικής κυβέρνησης σε ομιλία του στην Αθήνα στις 30 Οκτωβρίου 2001, για να συμπληρώσει πως ακόμη και μια μεγάλη δύναμη όπως οι ΗΠΑ χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη τα εθνικά συμφέροντα των άλλων κρατών, να επικοινωνεί ακόμη και με κράτη που δεν είναι της αρεσκείας της και να ξανασκεφτεί ορισμένα στερεότυπα της εξωτερικής της πολιτικής. Χαρακτηριστικά, περιγράφοντας την αμερικανική συλλογική ψυχολογία μετά το τρομοκρατικό κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 πρόσθεσε πως «η κατάρρευση των δύο ψηλότερων πύργων σήμαινε και κατάρρευση του κόσμου μας τον οποίο και προσπαθούμε να την ξανακτίσουμε» («our world collapsed and we are trying to rebuild it»)[6]. Το ερώτημα που τίθεται, βεβαίως, είναι γιατί θα έπρεπε κάποιος να περιμένει ένα τρομοκρατικό κτύπημα για να αντιληφτεί εξόφθαλμες πραγματικότητες του διεθνούς συστήματος! Γιατί θα έπρεπε να περιμένει κάποιος την εκδήλωση ενός τέτοιου κτυπήματος για να καταλάβει πως το εθνικό συμφέρον κάθε κράτους αποτελεί τη βάση λειτουργίας του διεθνούς συστήματος, κάτι το οποίο κορυφαίοι αγγλοσάξονες αναλυτές όπως οι Edward H. Carr, Hans Morgenthau, Robert Gilpin, Kenneth Waltz και Hedley Bull τονίζουν στις βαθυστόχαστες αναλύσεις τους!
Για τους μη υποψιασμένους, τους κακόπιστους ή αυτούς που δεν είναι εξοικειωμένοι με άλλες δημοσιεύσεις μας, αυτά τα ρητορικά ερωτήματα δεν τίθενται για να υπονοήσουν πως πλησίασε η στιγμή που η άσκηση ισχύος στο διεθνές σύστημα θα ελεγχθεί από κάποιο παγκόσμιο κοινωνικό σώμα, κάποιο παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό σύστημα ή κάποια νομιμοποιημένη παγκόσμια εξουσία. Υποδηλώνουν, αντίστροφα, πως το πολιτικό εθνικό-κρατικό γεγονός εξ ορισμού (επειδή είναι οντολογικά θεμελιωμένο) λειτουργεί στη βάση του εθνικού συμφέροντος και πως μέχρι να εξαλειφτεί το «διεθνές πρόβλημα» όπως ορίζεται πιο κάτω η κατανομή ισχύος και η πολεμική προετοιμασία θα είναι κεντρικής σημασίας παράγοντες για τη διεθνή ειρήνη, την σταθερότητα και την επιβίωση κάθε κράτους.
Το κοινό «διεθνές συμφέρον», θα υποστηριχθεί στη συνέχεια, είναι συμψηφισμός των επιμέρους εθνικών συμφερόντων επιβίωσης και αυτοσυντήρησης που προεκτείνεται στο επίσης κοινό συμφέρον επιβίωσης του διακρατικού συστήματος, κοινός σκοπός τον οποίο ιστορικά υπηρετούν το διεθνές δίκαιο και τα συστήματα συλλογικής ασφάλειας.
Όμως, αν και υπηρετούν αυτό τον κοινό σκοπό δεν τον διασφαλίζουν, γεγονός που καθιστά την αρχή της αυτοβοήθειας και την κατανομή ισχύος κρίσιμα κριτήρια τόσο για την ακεραιότητα ενός κράτους όσο και για την επιβίωση του διακρατικού συστήματος και την διεθνή σταθερότητα. Η έμφαση στα αίτια της αναποτελεσματικότητας του διεθνούς δικαίου και της συλλογικής ασφάλειας στις σελίδες που ακολουθούν, κατά συνέπεια, δεν είναι τυχαία.
Ακριβώς, οι εκρήξεις των δίδυμων πύργων του Μανχάταν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 δεν εκδηλώθηκαν εν αιθρία. Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος είναι πρώτο, τα παρωχημένα ηγεμονικά στερεότυπα που πεισματικά αντιμάχονται την εθνική-κρατική ετερότητα επιχειρώντας να την ελέγξουν και δεύτερο, οι πολιτικά ανώμαλες καταστάσεις που αποσκοπούν στην εκθεμελίωση του εθνικού-κρατικού συστήματος τάξης και δικαιοσύνης.
Έτσι, από τη μια πλευρά διαιωνίζονται διεθνιστικοί, κοσμοπολίτικοι και επαναστατικοί παραλογισμοί και από την άλλη πλευρά αναπαράγονται διεθνικές ανωμαλίες όπως τρομοκράτες και αναρχικοί που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν παρά μόνο με την στερέωση του έθνους-κράτους, την ενίσχυση της κρατικής κυριαρχίας, ευρύτερα με την αντιμετώπιση των αιτιών πολέμου και την ανάπτυξη φαντασιόπληκτων δομών διεθνούς ηγεμονικής διακυβέρνησης αλλά την ανάπτυξη διεθνούς διακυβέρνησης σε πεδία κοινών αναγκών και κοινών κινδύνων όπως η τρομοκρατία.
Ο τρόπος που χρησιμοποιώ τον όρο ηγεμονισμός στα κεφάλαια που ακολουθούν αποτελεί κατά κάποιο τρόπο και ορισμό του υπό το πρίσμα της παρούσης ανάλυσης. Μολαταύτα, είναι ίσως χρήσιμο, έστω και στοιχειωδώς, να περιγράψω το γενικότερο εννοιολογικό του πλαίσιο.
Καταρχήν, στην παρούσα ανάλυση ο όρος ηγεμονισμός δεν χρησιμοποιείται με την συνήθη συμβατική ιδεολογική έννοια του όρου. Πρωτίστως, αφορά την θέση και τον ρόλο ενός κράτους στο σύστημα κατανομής ισχύος και συνδέεται με ορισμένες συμπεριφορές. Ο αναγνώστης είναι ελεύθερος να συναγάγει τις δικές του πολιτικές εκλογικεύσεις με κριτήριο τις φιλοσοφικές και ιδεολογικές του παραδοχές.
… ….
τα τελευταία εκατό χρόνια και με εξαίρεση την ιδιόμορφη περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης, τα ηγεμονικά κράτη αν και συνειδητοποιούν καθημερινά πως είναι αδύνατο πλέον –λόγω της ευόδωσης των αξιώσεων κυριαρχίας δύο εκατοντάδων κρατών με εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες– να αλλάξουν επαναστατικά τη μορφή του διεθνούς συστήματος και να εγκαθιδρύσουν κάποιου είδους αυτοκρατορία, επιδιώκουν εν τούτοις να επηρεάσουν το περιεχόμενό του με τρόπο που θα μπορούν να το ελέγχουν ποικιλοτρόπως. Αυτό από μόνο του, υποστηρίζω πιο κάτω, είναι το σημαντικότερο ίσως αίτιο πολέμου στο σύγχρονο διεθνές σύστημα με προεκτάσεις για πολλά άλλα αίτια πολέμου και κυρίως την δημιουργία ή όξυνση μικρής κλίμακας διενέξεων και άλλων προβλημάτων όπως η τρομοκρατία.
Πόρρω απέχει η παρούσα ανάλυση να υιοθετήσει ιδεαλιστικές ή ουτοπικές θέσεις και παραδοχές κατά ή υπέρ του ηγεμονισμού ως έννοια. Αξιολογικά ουδέτερα και περιγραφικά εξηγείται πότε ο ηγεμονισμός προκαλεί πρόβλημα αστάθειας ή άλλα προβλήματα, επεξεργάζεται τα αδιέξοδά του, διερευνά τη σημασία που αυτό ενέχει για το διακρατικό σύστημα και συναγάγει πως αυτή η κύρια πηγή αστάθειας θα στερέψει εάν και όταν τα ισχυρότερα κράτη συνειδητοποιήσουν πως είναι προς το συμφέρον επιβίωσης όχι μόνο του διακρατικού συστήματος αλλά και των ίδιων να περιορίσουν το εύρος των αναθεωρητικών τους επιλογών. Η σύνδεση, που κάποιος λανθασμένα θα μπορούσε να εκλάβει ως αξιολογική κρίση, είναι πως το διεθνές σύστημα θα σταθεροποιηθεί ικανοποιητικά εάν και όταν εφαρμοστούν οι θεμελιώδεις αρχές της διακρατικής ισοτιμίας και της μη επέμβασης γεγονός που θα σηματοδοτήσει την εμπέδωση της κρατικής κυριαρχίας ως θεμελιωμένου κα αναλλοίωτου καθεστώτος ρύθμισης των πνευματικών και άλλων συναλλαγών του διεθνούς συστήματος.
Ως προς το θέμα της κρατικής κυριαρχίας αποφάσισα από καιρό πως δεν χωρούν συμβιβασμοί για να ικανοποιηθούν οι ιδεολογικές διαστροφές αυτών που την καταπολεμούν. Από καιρό, απόρροια επιστημολογικών και μεθοδολογικών επιλογών, αποφάσισα πως η ζωή είναι σύντομη για να την αναλώνει κάποιος με το γούστο και τις ιδιοτροπίες του καθενός που φέρει ακαδημαϊκό μανδύα. Αν θέλει κάποιος να ασχοληθεί με την ουσία των διεθνών σχέσεων η πορεία είναι μονόδρομος: Διερεύνηση της δομής, των προβλημάτων και των διλημμάτων όπως τα προσδιόρισε το μνημειώδες επιστημονικό έργο του Θουκυδίδη και όπως το επεξεργάστηκαν μερικοί σύγχρονοι ταγοί του κλάδου όπως ο Edward H. Carr, o Hans Morgenthau, o Kenneth Waltz, o Hedley Bull, ο Martin Wight, ο Raymond Aron, ο Robert Gilpin και μερικοί άλλοι.
….
Κεφάλαιο 3. Ερμηνευτικά σχήματα των διεθνών σχέσεων, η τρομοκρατία και οι απόγονοι ακραίων νεωτερικών ιδεών
[1] Ενδεικτικά, όσον αφορά το επίπεδο αναλύσεων οίκαδε, όταν πλέον ήταν πασίγνωστο στην διεθνή βιβλιογραφία για το άδοξο τέλος της νεοφιλελεύθερης θεωρίας μετά από τα σφυροκοπήματα της ρεαλιστικής θεωρίας (βλ. Ήφαιστος 2001 κεφ. 11), περιφερόμενοι διεθνολογούντες ειδικευμένοι στις επιστημονικές τσαρλατανιές και στις στρατευμένες πολιτικές εκλογικεύσεις υποστήριζαν πως για να βελτιωθεί η μελέτη των διεθνών σχέσεων στην Ελλάδα «πρέπει να εισαγάγουμε την νεοφιλελεύθερη θεωρία». Όπως ήδη σημειώνω σε άλλο σημείο, για να αποφύγω ανεπιθύμητες προσωπικές αντιπαραθέσεις και την αναβάθμιση διεθνολογούντων σπιθαμιαίου επιστημονικού αναστήματος, αποφάσισα να μη παραπέμπω κάποιον στα κείμενά μου επωνύμως παρά μόνο όταν οι αναφορές μου είναι θετικές.
[2] Οι τιμές αγοράς του πετρελαίου της Μέσης Ανατολής ήταν επί πολλές δεκαετίες πολύ πιο κάτω της τιμής αγοράς. Αυτό επιτυγχανόταν –και συνεχίζει, σε κάποιο τουλάχιστον βαθμό, να επιτυγχάνεται– με τη βοήθεια φιλικών αυταρχικών καθεστώτων.
[3] Ο ενδιαφερόμενος δεν πρέπει να ξεχνά πως οι τρομοκράτες που κτύπησαν τους δίδυμους πύργους στο Μανχάταν στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 δεν ήταν οι μόνοι που κατά καιρούς εύρισκαν καταφύγιο και εκπαιδεύονταν σε «ανεξέλεγκτες περιοχές» της Μέσης Ανατολής. Οι τρομοκρατικές ομάδες που έδρασαν τις δεκαετίες του 1970 και 1980 στην Ευρώπη είχαν επίσης ως αναγκαίο γι’ αυτούς και μη εξαιρετέο σταθμό εκπαίδευσης και οργάνωσης την Μέση Ανατολή. Δεν πρέπει να ξεχνιέται επίσης πως λίγα χρόνια πριν το κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου οι τρομοκρατικές ομάδες που έδρασαν κατά των ΗΠΑ είχαν, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης Ανατολής-Δύσης στο Αφγανιστάν και αλλού, βοηθηθεί από τις μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών.
[4] Η ανάλυση που ακολουθεί θα κάνει σαφές πως θέτοντας αυτό το ερώτημα δεν υιοθετώ ταυτόχρονα την λανθασμένη θέση πως ιστορικά προβλήματα οξυμένα στον τόπο και στον χρόνο μπορούν να επιλυθούν εύκολα ή με μαγικές μεθόδους. Ακόμη, ένας διεθνολόγος που σέβεται τον ρόλο του και τους αναγνώστες του ποτέ δεν θα υποστήριζε πως η δικαιοσύνη είναι εύκολη υπόθεση σε τέτοιες τραγικές ιστορικές συγκρούσεις.
[5] Η προσοχή που δόθηκε στις επιστημονικές αναλύσεις του Παναγιώτη Κονδύλη στη γενέτειρά του δεν είναι ανάλογη της στοχαστικής του εμβέλειας. Σίγουρα, οι αναλύσεις του Παναγιώτη Κονδύλη όπως και κάθε άλλου στοχαστή δυνατό να τύχουν κριτικής για αδυναμίες, ελλείψεις και αντιφάσεις. Όμως, το πιο σύνηθες φαινόμενο κριτικών που υπέπεσαν στην αντίληψή μου για μεταφρασμένα στην ελληνική γλώσσα έργα του είναι αμαθείς θεωρήσεις των έργων του από περιφερόμενους επιστημονολογούντες σπιθαμιαίου στοχαστικού αναστήματος οι οποίοι νομίζουν πως αναδεικνύονται όταν με ευκολία και ανέξοδα επιτίθενται κατά ενός μεγάλου στοχαστή. Από μια άλλη σκοπιά, βεβαίως, οι κακόπιστες επιθέσεις κατά του αείμνηστου Παναγιώτη Κονδύλη είναι αναμενόμενες: Είναι φυσικό πως όταν σε μια μικρή και εξαρτημένη χώρα αξιολογικά ουδέτερες και θεμελιωμένες θεωρήσεις θίγουν το σύστημα εξωγενών εξαρτήσεων να στρατεύονται μυριάδες ποικιλόμορφοι προπαγανδιστές ή άλλου είδους στρατευμένες υπάρξεις για να υποσκάψουν τα θεμέλια της ευθυκρισίας-ορθολογισμού που οικοδομείται.
[6] Επειδή η συζήτηση ήταν κλειστή και «of the record» δεν αναφέρω το όνομά του. Ούτως ή άλλως, όμως, πολλοί Αμερικανοί στοχαστές και πολλά πολιτικά πρόσωπα, λίγες εβδομάδες μετά το τρομοκρατικό κτύπημα άρχισαν να δηλώνουν δημόσια τις ίδιες περίπου αναθεωρητικές θέσεις που εμπεριέχουν στοιχεία αυτοκριτικής.
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr www.ifestosedu.gr ifestosedu@gmail.com
Twitter https://twitter.com/ifestosedu
Linkedin https://www.linkedin.com/in/panayiotis-ifestos-0b9382131/
Instagram https://www.instagram.com/p.ifestos/
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
«ΤΟ ΕΘΝΟΚΡΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ. Παθογένειες, αδιέξοδα, αίτια, πολιτικός στοχασμός, μεταμοντέρνος εθνομηδενισμός versus Έθνος και Πολιτισμός» https://piotita.gr/?p=41774
Φιλοπατρία, Δημοκρατία, Ελευθερία https://www.facebook.com/groups/philopatria/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Παναγιώτης Κονδύλης – https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Τίτλοι-σύνδεσμοι αναρτημένων δοκιμίων, άρθρων https://wp.me/p3OqMa-26x
Πίνακες διαλέξεων και σημειώσεις διαλέξεων – πίνακες συντομογραφικής απεικόνισης πτυχών του διεθνούς συστήματος https://wp.me/p3OqMa-1GG
Κατηγορίες:Adam Watson, E.H.Carr, Hans Morgenthau, Hedley Bull, πόλεμοσ, στρατηγική ανάλυση, Ήφαιστος, Διεθνής πολιτική, Διεθνείς σπουδές, Εθνική Στρατηγική, Στρατηγική, διεθνές δίκαιο, διεθνής νομιμότητα, διεθνείς σχέσεις, διεθνείς θεσμοί
Παναγιώτης Ήφαιστος - Panayiotis Ifestos 